در شرایطی که مناسبات تهران – ریاض تا آنجا تیره است که دو دعوت از ظریف و یک دعوت از روحانی برای دیدار از عربستان مورد اجابت قرار نگرفته، رایزنی ظریف در سفر به مسقط برای انتقال این پیام بود که از نظر ایران امنیت منطقه، مقوله ای تفکیک ناپذیر است.
از منظر تهران حال که با حمایت ریاض ناامنی سوریه، ناامنی عراق را دامن زده اگر قرار است این ناامنی به ایران منتقل شود (همان طور که داعش اعلام کرده به دنبال تسخیر تهران و شکست ارتش صفوی است)، عربستان نیز مصون از ناامنی نخواهد بود.
امنیت انرژی و امنیت منطقه؛ اهداف سفر ظریف به عمان
دومین دیدار ظریف
وزیر خارجه ایران به عمان (5 اوت 2014) برای شرکت در اجلاس چهارجانبه وزیران خارجه
ازبکستان، ترکمنستان، ایران و عمان از نظر توسعه همکاری اقتصادی منطقه ای سفر مهمی
قلمداد می شود. افزون بر ای این، سفر ظریف به عمان از نظر نقشی که این کشور در
میانجیگری بین تهران و ریاض برای حفظ امنیت منطقه می تواند ایفا کند، مهم است.
در حالی که روابط
تهران – ریاض، به خاطر تحولات منطقه به شدت به تیرگی گراییده، دو دیدار ظریف و یک
دیدار حسن روحانی از عمان طی یک سال گذشته، نشان داده که ایران روابط گرمی با مسقط
دارد و از آن برای پیشبرد اهداف فوق (امنیت صادرات انرژی و امنیت منطقه) استفاده
می کند. ذیلا به بررسی این دو هدف می پردازیم.
امنیت صادرات انرژی
حسن روحانی در
شرایطی سکان دولت ایران را در دست گرفت که بر اثر تحریم ها ضربه های سنگینی به صادرات
نفت و گاز ایران وارد آمده است. بنابر گزارش های موثق جایگاه صادرات نفت ایران از
رتبه دوم به سومین کشور اوپک بعد از عراق تنزل یافته است.
سفر ظریف به عمان
با هدف تأمین امنیت صادرات انرژی ایران، هدف بلندپروازانه ای بود که در صورت تحقق
گامی بلند در همکاری های تجاری منطقه ای و در مسیر تعامل سازنده برای پیوند شمال و
جنوب ایران به شمار خواهد رفت. تعامل سازنده، مدل سیاست خارجی است که در دولت
روحانی توسط ظریف معرفی و پیگیری شده است.
نخستین هدف این
سفر راه اندازی پروژه انتقال گاز از کشورهای ازبکستان، ترکمنستان و ایران به مقصد
عمان و از آنجا به دیگر کشورها است.
پیشتر توافقی
جامع درباره پروژه 4 میلیارد دلاری خط لوله ایران به عمان حاصل آمده بود. این
پروژه قرار است طی 2 سال به بهره برداری برسد.
این پروژه در نوع خود یکی از بزرگ ترین پروژه ها
در مسیر ترانزیت شمال به جنوب بین 4 کشور یاد شده به شمار می رود. این توافق با
هدف ایجاد مسیر ترانزیت قابل اعتماد به منظور انتقال منظم کالا و مسافر بین
کشورهای آسیایی میانه، بنادر خلیج فارس و دریای عمان، صادرات و واردات کالا،
افزایش سرعت حمل و نقل مسافر، تسهیل دسترسی به بازارهای بین المللی و بهره برداری
از زیرساخت های حمل و نقل موجود در کشورهای عضو در سال 1389 به پیشنهاد ایران مورد
توافق قرار گرفت و در سال 1390 در عشق آباد به امضا رسید.
به این ترتیب،
ایران در صدد است با مشارکت دادن دو کشور شمالی خود، حاشیه ای امن برای صادرات نفت
و گاز از طریق عمان ایجاد کند که در عین حال زهر تحریم ها را بگیرد.
همچنین موضوع 4
میلیارد دلار سرمایه گذاری ایران در بندر الدقم در عمان و ساخت 100 مخزن بزرگ برای
نفت و گاز ایران به منظور صادرات از عمان دیگر دستور مذاکرات ظریف در سفر به عمان بود.
در حال حاضر
ایران در پروژه های بندر صلاله و صحار در عمان مشارکت دارد و در ساخت کارخانه داروسازی
و بیمارستان 400 تختخوابی در عمان مشارکت دارد.
اولین سفر ظریف
به عمان در آذر 1392 انجام پذیرفته بود.
در پی دیدار سلطان قابوس از تهران که تنها یک ماه پس از به قدرت رسیدن
روحانی (شهریور 1392) انجام شد، نخستین سفر ظریف به عمان به منظور تدارک سفر
روحانی به این کشور انجام شد. روحانی در اسفند 1392 از عمان دیدار کرد. این اولین
سفر خارجی دوجانبه او به شمار می رفت که نشان داد وی همکاری با کشورهای حوزه خلیج
فارس را از طریق عمان جستجو می کند.
بعد از سفر سلطان
قابوس به تهران که اولین میهمان خارجی حسن روحانی بود، اخبار موثقی به گوش رسید که
وی حامل پیام اوباما رییس جمهور امریکا به حسن روحانی بود. روحانی نیز متقابلا
پیامی به اوباما فرستاد که در نهایت زمینه ساز اولین مکالمه تلفنی روسای جمهور
ایران و امریکا پس از انقلاب اسلامی شد.
سلطنت عمان به
دلیل روابط حسنه اش با ایران چه پیش از انقلاب و چه پس از آن، همواره نقش مثبت در
مناسبات خارجی ایران با دیگر کشورها ایفا نموده است. در زمان قطع رابطه تهران –
لندن، سلطنت عمان حافظ منافع ایران در لندن بود همچنان که سلطان قابوس نقش میانجیگری
در آزاد شدن سه شهروند آمریکایی بازداشتی در ایران (سارا شورد، شین بائر
و جاشوا فتال) ایفا نمود. این سه پس از آزادی خود به عمان و از آنجا به کشور خود
بازگشتند.
سلطنت عمان همچنین
نقش مهمی برای آزادی مجتبی عطاردی استاد دانشگاه شریف و شهرزاد میرقلی خان که مدتی
در آمریکا بازداشت بودند و نیز نصرت الله تاجیک سفیر پیشین ایران در اردن که در
لندن بازداشت بود، ایفا نموده بود.
امنیت منطقه؛ مقوله ای تفکیک ناپذیر
با عنایت به
تحولات خطیری که با ظهور داعش در همسایگی ایران رخ داده، یکی از محوری ترین رایزنی
ها با عمان وضعیت عراق و سوریه (دو پایگاه قدرت منطقه ای ایران) بود.
روابط تهران - ریاض
(عضو مهم شورای همکاری خایج فارس) به دلایل عدیده ای از جمله اختلاف بر سر بحرین،
سوریه و عراق به تیرگی گراییده است. امیر عبداللهیان معاون وزیر خارجه ایران در
امور عربی و افریقا، تصریح
کرده که: «در موضوعات دو جانبه مشکل جدی و خاصی میان تهران و ریاض وجود ندارد و
عمده تفاوت دیدگاه ما به حوزه های منطقه ای بازمی گردد.»
تهران انگشت
اتهام را در ظهور داعش به سوی سعودی و امریکا اشاره رفته است. به گمان تهران تزریق
مقادیر زیادی تسلیحات و کمک مالی به مخالفان اسد، تهدید امنیتی داعش را نه تنها برای
ایران و منطقه بلکه برای کشورهای اروپایی و امریکا که نگران گسترش طرفداران داعش
در میان برخی اتباع خود هستند، دامن زده است.
از نگاه تهران دامن
زدن داعش به شیعه ستیزی به این منظور است تا "جغرافیای سیاسی جدیدی" برای
منطقه ترسیم شود تا بر اساس آن مناطق کُردنشین و سنی نشین سوریه، عراق و ایران تجزیه
شوند.
در شرایطی که
مناسبات تهران – ریاض تا آنجا تیره است که دو دعوت از ظریف و یک دعوت از روحانی
برای دیدار از عربستان مورد اجابت قرار نگرفته، رایزنی ظریف در سفر به مسقط برای انتقال این پیام بود که از نظر ایران امنیت
منطقه، مقوله ای تفکیک ناپذیر است.
از منظر تهران حال
که با حمایت ریاض ناامنی سوریه، ناامنی عراق را دامن زده اگر قرار است این ناامنی به
ایران منتقل شود (همان طور که داعش اعلام کرده به دنبال تسخیر تهران و شکست ارتش صفوی است)، عربستان نیز مصون
از ناامنی نخواهد بود.
ظریف در سفر
پیشین خود به عمان تلویحا اشاره به احتمال بروز جنگی دیگر در منطقه کرده و گفته
بود که «منطقه در دو دهه گذشته شاهد 3 جنگ بود و تحمل بیش از این را ندارد.»
با توجه به
تمایلی که ریاض برای گشودن باب گفتگو با تهران از طریق دعوت از ظریف و روحانی نشان
داده، ظاهرا عمان بهتربن واسطه برای رفع اختلافات ایران و عربستان به شمار می رود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر