اینکه چرا جمهوری اسلامی حتی در میان "برادران مسلمان" تنها شده است؟ دلیل این همه شکست در عرصه دیپلماسی سازمانی حتی در درون سازمان همکاری اسلامی ناشی از چیست؟ اگر این همه هجمه از درون سازمان همکاری اسلامی به تهران به دلیل نفوذ عربستان است اولا آن همه سرمایه گذاری جمهوری اسلامی بر جهان اسلام به کجا انجامیده؟ و ثانیا چرا جمهوری اسلامی که اینک ریاست جنبش عدم تعهد را عهده دار است حتی نمی تواند از ظرفیت های جنبش به نفع خود استفاده کند؟
جمهوری اسلامی و شکست دیپلماتیک در
سازمان همکاری اسلامی
سیزدهمین اجلاس سران
سازمان همکاری اسلامی را بدون تردید باید یکی از تیره ترین روزهای جمهوری اسلامی در عرصه دیپلماسی
قلمداد کرد. اگر تا پیش از این، جمهوری اسلامی در بسیاری از نهاد و سازمان های بین
المللی از جمله شورای امنیت، شورای حقوق بشر و.. محکومیت یا قطعنامه های تنبیهی دریافت
کرده بود، این مدعا را مطرح می ساخت که این نهادها تحت تاثیر نظام سلطه (امریکا) هستند.
با این ادعا صدور قطعنامه ها تند و تیز از سوی آن سازمان ها را نه به حساب
رفتارهای نسجیده خود بلکه ناشی از توطئه نظام سلطه تلقی می کرد.
اما، دریافت تذکرات
تند و تیز آن هم از سازمان همکاری اسلامی که ایران (در زمان محمدرضا شاه) خود یکی
از اعضای موسس آن بود، حقیقتاً ضربه حیثیتی بزرگی برای نظامی تلقی می شود که بعضاً
خود را اُمُ القرایِ (Mother land) جهان
اسلام قلمداد کرده و در گزافه گویی تا آنجا پیش می روند که آیت الله خامنه ای را
"رهبر مسلمان جهان" توصیف می کنند.
در تلخی بیانیه
نهایی همین بس که حسن روحانی در مقام رییس جمهور ایران و محمد جواد ظریف در مقام وزیر خارجه از حضور
در جلسه اختتامیه به هنگام تصویب بیانیه در نشست سران خودداری کردند. اما، چرا؟
مواخذه جمهوری اسلامی
در این اجلاس،
سازمان همکاری اسلامی با نام بردن از جمهوری اسلامی ایران تذکرات تند و تیزی به
تهران داده که در طول زمان عضویت ایران در این سازمان سابقه نداشته است. این
تذکرات به شرح زیر است:
بند 30 بیانیه می
گوید: این سازمان بر همکاری بین کشورهای اسلامی و جمهوری اسلامی ایران تاکید کرده
...و خواستار عدم دخالت ایران در امور داخلی آن کشورها و احترام به حاکمیت و تمامیت
ارضی آن هاست...و خواستار خودداری ایران از به کارگیری زور و تهدید آن هاست. [ این بند تلویحا ایران را در برابر
تمامی دیگر کشورهای مسلمان قرار داده و خاطر نشان می سازد که تهران با قصد مقابله
با حاکمیت و تمامیت ارضی دیگر کشورهای مسلمان از زور و تهدید استفاده می کند.]
بند 31 بیانیه می
گوید: این سازمان یورش هایی را که به اماکن دیپلماتیک عربستان در مشهد و تهران
صورت گرفت محکوم کرده و آن را نقض آشکار کنوانسیون وین... قلمداد می کند. [ با
گنجاندن این بند در بیانیه، کلیه کشورهای اسلامی سنت کجی را که در اثر نقض
کنوانسیون وین با حمله به سفارت امریکا آغاز و به سفارت عربستان منتهی شد، نکوهش کرده
اند.]
بند 32 بیانیه با
اشاره به اعتراض تهران به اعدام شیخ نمرمی گوید: این سازمان
اظهارات تحریک آمیز ایران را در خصوص اجرای احکام قضایی علیه مرتکبان "اقدامات
تروریستی" در عربستان مردود دانسته و این گونه اظهارات را دخالت آشکار در
امور داخلی عربستان و مغایر با منشور ملل متحد، منشور سازمان همکاری اسلامی و
تمامی کنوانسیون های بین اللملی به شمار می آورد. [ تصویب این بند توسط اعضا به
وضوح شیخ نمر را تروریست و تهران را حامی ترویسم تلقی کرده است. تصویب این بند،
عربستان و کلیه اعضای سازمان را در یک سو و جمهوری اسلامی را در سوی دیگر یعنی
حمایت از تروریسم قرار داده است. قابل پیش بینی است ریاض با در دست داشتن چنین
بیانیه ای از کشورهای مسلمان راه را برای محکوم کردن تهران به عنوان حامی تروریسم
در مجامع دیگر هموار کرده است.]
بند 33 بیانیه می
گوید: این سازمان دخالت های ایران در امور داخلی کشورهای منطقه از جمله بحرین،
یمن، سوریه و سومالی وهمچنین ادامه حمایتش از تروریسم را محکوم می کند. [ قابل پیش
بینی است که این بند با تاکید بر دو موضوع دخالت در امور داخلی کشورهای منطقه و
حمایت از تروریسم، با این منظور در بیانیه گنجانده شده تا راه را برای تمهیداتی
فراهم آورد که کشورهای منطقه و جهان باید در برابر یک کشور حامی تروریسم تدارک ببینند.]
تقابل با سیاست خارجی تهران
صرف نظر از موارد
فوق که بیانیه اشاره مستقیم به جمهوری اسلامی داشته، بیانیه در بندهای دیگر به
موضوعاتی پرداخته که آشکارا در مخالفت با سیاست خارجی جمهوری اسلامی است. این
موارد عبارتند از:
الف) سوریه :
در بند 49 آمده است که: این سازمان نگرانی عمیق
خود را از ادامه خشونت و خونریزی در سوریه ابراز می دارد...و بر یافتن راه حل
سیاسی زیر نظر سازمان ملل بر اساس بیانیه ژنو مبنی بر گذر سیاسی به منظور ساختن
سوریه جدید...که زمام قدرت در دست سوری های باشد، تاکید می کند.[ با توجه به اظهارات
علی اکبر ولایتی مشاور خامنه ای مبنی بر اینکه بشار اسد خط قرمز جمهوری اسلامی
است، این بند آشکارا خواستار سوریه ای جدید یعنی سوریه ای بدون اسد شده است. تایید
مجموع کشورهای اسلامی بر این بند جمهوری اسلامی را در حمایت از رژیم اسد در اقلیت
محض قرار داده است. از یاد نباید برد که به ابتکار عربستان و به اجماع کلیه اعضا،
پیشتر سازمان کنفرانس اسلامی به دلیل جنایات بشار اسد عضویت سوریه را در این
سازمان تعلیق کرده بود. گنجاندن این بند به این معنی است که کلیه کشورهای مسلمان،
گذار سیاسی از رژیم بشار اسد را که پیشتر عضویتش تعلیق شده، تایید می کنند.]
ب) یمن
در بند 72 آمده
است که: این سازمان بر حمایت دائمی خود از دولت قانونی منصور هادی رییس جمهور یمن
و بر تلاش های او برای برقراری امنیت و ثبات سیاسی- اقتصادی در یمن ...تاکید می
کند. [ روشن است که این بند در مخالفت آشکار با سیاست خارجی تهران در حمایت از
حوثی ها و در حمایت آشکار از ریاض که با عملیات نظامی به کمک هادی آمده تنظیم شده
است. به بیان دیگر، در حالی که سازمان همکاری اسلامی، حمایت تهران از دولت اسد را
نکوهش کرده، تلویحا از حمایت ریاض از دولت هادی حمایت کرده است. در همین راستا، در
حالیکه بند 73 گفته این سازمان کسانی – از جمله تهران- را که در عملیات سیاسی یمن
کارشکنی می کنند محکوم می کند، در بند 76 از کمک های انسان دوستانه مرکز
امدادرسانی خادم الحرمین الشریفین به یمن قدردانی کرده است. در سرتا سر بیانیه هیچ
اشاره ای به حملات نظامی عربستان به یمن نشده است.]
ج) حمایت از ریاض
در مبارزه با تروریسم
با اشاره بند 32
در تروریست قلمداد کردن شیخ نمر، بند 102 می گوید که: این سازمان تلاش های عربستان
سعودی و دولت های عضو را در مبارزه با تروریسم تایید کرده و به ویژه حمایت خود را
از ائتلاف نظامی کشورهای مسلمان علیه تروریسم...ابراز می دارد. [گفتنی است ائتلاف
نظامی یاد شده یکی از ابتکاراتی است که ریاض به کار بسته تا کشورهای همسو با خود
را علیه تروریسم زیر چتر خود نگه دارد. با افزودن این بند، سازمان همکاری اسلامی
حمایت خود را از ابتکار عربستان نشان داده است. این در حالی است که ریاض می تواند
با برخورداری از حمایت سازمان همکاری اسلامی، اقدامات خود علیه امثال شیخ نمر را
که مورد حمایت تهران هستند تشدید کند. عینا همین اقدام را بحرین نسبت به شیخ علی
سلمان، کویت نسبت به شیخ حسین معتوق، نیجریه نسبت به شیخ ابراهیم زکزاکی (همگی از
رهبران شیعه مورد حمایت تهران) می توانند معمول دارند.]
د) حزب الله
لبنان، سازمانی تروریستی
بیانیه در ادامه
حمایت از اقدامات ضد تروریستی عربستان که در بند 102 آمده، در بند 105 صراحتا و با
نام بردن از حزب الله می گوید که: سازمان همکاری اسلامی اقدامات تروریستی حزب الله در سوریه، بحرین،
کویت، یمن و حمایتش از گروه های تروریستی که امنیت و ثبات کشورهای عضو سازمان
همکاری اسلامی را به خطر می اندازد، محکوم می کند. [ روشن است که این بند حزب الله
را سازمانی تروریستی قلمداد کرده و افزون بر آن، اقدامات حزب الله را خطرناک برای
همه اعضا نه فقط برخی قلمداد کرده است. نکته مهم این که بیانیه در بند 106 می
گوید: این سازمان جنگ علیه تروریسم –از جمله حزب الله- را اولیت برجسته خود تلقی
می کند. مهم تر از همه اینکه بیانیه سازمان همکاری اسلامی در بند 69 خود داعش را
نیز یکی از سازمان تروریستی دانسته و به این ترتیب، حزب الله لبنان و داعش را هم
وزن هم تروریستی قلمداد کرده است. با عنایت به حساسیتی که در جهان برای مبارزه با
داعش به وجود آمده، برابر دانستن حزب الله با داعش تصمیم های بعدی برای برخورد با
حزب الله را روشن می سازد.]
ه) لبنان
بیانیه در بند 12
خود با ذکر تنگنای سیاسی که در لبنان بروز کرده، از گفتگوی سیاسی جریانات سیاسی
برای برونرفت از این وضعیت حمایت کرده و قدردانی خود را از حمایت مستمر دیگر
کشورها به ویژه عربستان ابراز کرده است. [بدین ترتیب در حالی که بیانیه در بند 105
حزب الله را سازمانی تروریستی دانسته، تلویحا این جریان مسلح را یک جریان سیاسی
نمی داند که حق مشارکت در روند سیاسی لبنان را داشته باشد. با توجه به ثقل سیاسی
لبنان در سیاست خارجی جمهوری اسلامی، روشن است که این بند آشکارا محدود کردن نقش تهران و پر رنگ کردن نقش
ریاض در لبنان را منظور نظر داشته است.]
نتیجه:
بنا به شرحی که گفته
شد، غیبت حسن روحانی از نشست سران در هنگام تصویب چنین بیانیه ای که آشکارا به
توبیخ تهران، تقبیح حزب الله و تمجید ریاض پرداخته روشن می شود.
تصویب چنان
بندهایی به خوبی گواه شکست "دیپلماسی سازمانی" جمهوری اسلامی حتی در
درون سازمان همکاری اسلامی است. این در حالی است که با وقوع انقلاب 57، جمهوری اسلامی
سرمایه گذاری هنگفتی در یافتن نقش محوری یا دست کم نقش موثر در جهان اسلام مصروف داشت
تا از ظرفیت ها و توانمندی های موجود در جهان
اسلام به نفع خود بهره برداری کند. از قضا در این راهبرد، بعضاً نیز موفق بود. رأی
سازمان در حمایت از فتوای آیت الله خمینی مبنی بر مهدور الدم بودن سلمان رشدی و میزبانی
هشمین اجلاس سران کنفرانس اسلامی در تهران در زمان دولت محمد خاتمی چند مثال از دیپلماسی
موفقی است که جمهوری اسلامی در بهره بردن از ظرفیت های این سازمان به نفع خود استفاده
کرده بود. در اجلاس تهران، ملک عبدالله (هنگامی که ولیعهد عربستان بود) شرکت کرد و
بهار روابط تهران- ریاض آغاز شد.
اینک با آوار سهمگینی
که در پی سیزدهمین اجلاس سازمان همکاری اسلامی بر سر جمهوری اسلامی خراب شده، تهران در برابر 3 پرسش بزرگ قرار
دارد:
نخست اینکه چرا
جمهوری اسلامی حتی در میان "برادران مسلمان" تنها شده است؟ دلیل این همه
شکست در عرصه دیپلماسی سازمانی حتی در درون سازمان همکاری اسلامی ناشی از چیست؟
اگر این همه هجمه از درون سازمان همکاری اسلامی به تهران به دلیل نفوذ عربستان است
اولا آن همه سرمایه گذاری جمهوری اسلامی بر جهان اسلام به کجا انجامیده؟ و ثانیا چرا جمهوری اسلامی که اینک
ریاست جنبش عدم تعهد را عهده دار است حتی نمی تواند از ظرفیت های جنبش به نفع خود
استفاده کند؟
پرسش دوم و پرسش
مهم تر اینکه اگرجمهوری اسلامی در میان برادران مسلمان خود تا این حد تنها و منزوی
است، میزان انزوای او در عرصه بین المللی تا کجاست؟
پرسش سوم و به
غایت مهم اینکه آیا زمان بازنگری در سیاست های ناپخته ای که مسئولیت مستقیم آن
متوجه شخص آیت الله خامنه ای است فرا نرسیده است؟ او چگونه نظام خود را ام القرای
جهان اسلام می داند و هر ساله برای کنگره حج پیام می فرستد و پیروانش او را
"ولی امر مسلمین جهان" می دانند ولی این گونه حتی در جهان اسلام نیز
منزوی است؟
در ارزیابی
نگارنده، جمهوری اسلامی به زعامت آیت الله خامنه ای بسیاری از عرصه های سیاست
خارجی را باخته است و از قضا برجام این روند را شتاب خواهد بخشید. در عرصه سیاست
داخلی نیز نامه مهدی کروبی در
نکوهش "حاکمیت مستبد" خود گویای وضعیت داخلی است.
http://www.radiofarda.com/content/f3-iran-failure-in-islamic-summit/27683019.html
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر