آنچه جای شک نیست اینکه اوباما در حالی کاخ سفید را ترک خواهد گفت که نقش کشورش در خاورمیانه به شدت ضعیف و نفود روسیه در آن به شدت رو به قوت گذاشته است. به بیان دیگر مستفاد از کلام جان کری وزیر خارجه اوباما این است که میراث اوباما برای جانشین خود حتی اگر هیلاری کیلنتون باشد خاورمیانه ای است که تهران در کنار مسکو در آن نقش پر رنگی را ایفا می کند.
آیا سرنوشت برجام به سرنوشت سوریه
و یمن گره خواهد خورد؟
در روند شکل گیری برجام یکی از انتقادات سخت مخالفان این توافق در امریکا،
اسرائیل و عربستان این بود که این توافق منجر به "توانمندسازی" ایران
خواهد شد چرا که آزادسازی اموال مسدود شده ایران و رفع تحریم از بانک ها،
کشتیرانی، بیمه و..، راه تنفس را برای اقتصاد در حال فروپاشی ایران می گشاید. بر
همین مبنا دونالد ترامپ یکی از نامزدهای ریاست جمهوری امریکا با «فاجعه بار»
خواندن برجام تصریح کرده که در صورت انتخاب، این توافق را برهم خواهد زد.
گو اینکه چنین موضع صریحی از هیلاری
کیلنتون ( یکی از معماران تحریم های هسته ای کمرشکن بر ایران) دیده نشده، اما،
ابراز نگرانی علی اکبر صالحی مبنی بر این که «ممکن است برجام روزهای
سخت‌تری در پیش داشته باشد و من رد نمی کنم که شاید دولت جدید آمریکا، برای اجرای
برجام "مخاطراتی" ایجاد کند.» خود گواه نگرانی است که در تهران نسبت به
سرنوشت برجام وجود دارد فارغ از اینکه چه کسی رییس جمهور امریکا شود. از یاد نباید
برد که علی اکبر صالحی این اظهارات و نگرانی از سرنوشت برجام را در «شورای روابط
خارجی اروپا» در لندن بر زبان آورد که خود بر ارزیابی ما از شدت نگرانی تهران نسبت
به سرنوشت برجام می افزاید.
اما، چه شواهدی در دست است که فردی همچون علی اکبر صالحی را نسبت به سرنوشت
برجام در فردای ریاست جمهوری جدید امریکا نگران ساخته است؟
جان کری و نخستین تردید در دوام برجام
هیلاری کلینتون و جان کری کسانی هستند که در یک «دو امدادی» به عنوان وزیران
خارجه اوباما، موجبات توافقی را با نظامی به ثمر رساندند که امریکا را «شیطان
بزرگ» می داند. این بدان معنی است که جمهوری اسلامی از اساس (همان طور که آیت الله
خامنه ای بارها تصریح کرده) به امریکا سوء ظن دارد.
اینک در حالی که هنوز دولت اوباما به پایان نرسیده و جان کری خود یکی از اصلی
ترین معماران برجام بشمار می رود، او اظهاراتی را بر زبان آورده که می توان آن را
«نخستین تردید بر دوام برجام» توصیف کرد. او برای نخستین بار با پیوند زدن کارایی
برجام به نقش منطقه ای ایران در یمن و سوریه
گفته که: «تا زمانی که ایران در یمن
مشغول است و از اسد و از حزب‌الله حمایت می‌کند و موشک‌هایی پرتاب می‌کند... این
امر باعث می‌شود تلاش‌هایی که برای پیشرفت سریع رو به جلو [در برجام] صورت می‌گیرد با پیچیدگی شدیدی
همراه شود.»
دور از واقع نیست آنچه را جان کری "پیچیدگی شدید" در اجرای برجام
نام می برد همان عاملی بدانیم که علی اکبر صالحی "مخاطرات" برجام در
دولت بعدی امریکا توصیف کرده است.
به این ترتیب، دست کم یکی از عوامل مخاطره آمیز برای توافقی که دشمنان کمی در
امریکا و اسرائیل و عربستان ندارد، پیوند خوردن سرنوشت برجام به نقش منطقه ای است که
ایران در تحولات خاورمیانه از جمله در یمن و سوریه ایفا می کند.
ازیاد نباید برد که تاکنون توافق آتش بس در یمن و سوریه با شکست رو به رو شده است.
این در حالی است که مسکو در حملات هوایی در سوریه دست برتر را و ریاض نیز در حملات
هوایی در یمن دست برتر را دارند. نتیجه این حملات که حتی مناطق مسکونی را هدف کور
خود قرار می دهند، فروپاشی یمن و سوریه است که در اولی تهران از حوثی ها و در دومی
از بشار اسد حمایت می کند (دقیقا عکس عربستان).
این وضعیت به گونه ای است که در نگاه ناظران، ایالات متحده مطلقا نقش منفعل در
هر دو بحران خاورمیانه ایفا می کند که نه تنها به فروپاشی منطقه انجامیده بلکه نقش
امریکا را در منطقه نیز کمرنگ کرده است.
به بیان دیگر، فهم از سخن جان کری این است که تلاش اوباما برای ارائه کارنامه
ای درخشان در سیاست خارجی اش (از جمله با برجسته کردن توافق هسته ای با ایران) تا
زمانی که بحران سوریه و یمن لکه سیاه در کارنامه اوست، تلاش او را در موفق نشان
دادن سیاست خارجی اش عقیم می گذارد چرا که منتقدان برجام از آغاز این انتقاد را به
اوباما داشتند که رفع تحریم ها از جمهوری اسلامی و اجازه دسترسی او به دارایی های
مسدود شده اش، دست ایران را در اعمال هژمونی منطقه ای خود باز خواهد کرد.
بر اساس نگاه این منتقدان و مخالفان
برجام، نظامِ "تحریم های کمر شکن" تمام راه ها را نه تنها بر نقش
فرامرزی جمهوری اسلامی مسدود کرده بود بلکه فروپاشی آن را نیز میسر می ساخت. بر
اساس همین انتقاد بود که ۴ تن از۶ سران شورا همکاری ( از جمله پادشاه عربستان) به
نشانی ناخرسندی خود از توافق هسته ای با ایران، از قبول دعوت اوباما جهت شرکت در کمپ
دیوید در ارديبهشت ۱۳۹۴ امتناع ورزیدند.
آنچه جای شک نیست اینکه اوباما در حالی کاخ سفید را ترک خواهد گفت که نقش
کشورش در خاورمیانه به شدت ضعیف و نفود روسیه در آن به شدت رو به قوت گذاشته است.
به بیان دیگر مستفاد از کلام جان کری وزیر خارجه اوباما این است که میراث اوباما
برای جانشین خود حتی اگر هیلاری کیلنتون باشد خاورمیانه ای است که تهران در کنار
مسکو در آن نقش پر رنگی را ایفا می کند.
از یاد نباید برد که هیلاری کلینتون هم حزبی اوباما و نامزد حزب دمکرات در
انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نیز به رغم حمایتش از برجام گفته که موافق به کار
بستن استراتژی است که بتوان با «رفتارهای بد» حکومت ایران در منطقه مقابله شود.
به این ترتیب، زوایایی هرچند محدود از نگرانی صالحی از سرنوشت برجام بر ما
روشن می شود و دانسته می شود که چرا عباس عرقچی در موضعگیری صریح در قبال اظهارات
جان گری گفت « ما از ادعاهای مطرح شده [توسط جان
کری] تعجب می‌کنیم....مسائل مربوط به برجام از سایر مسائل [یعنی نقش ایران در
سوریه و یمن] جداست و هیچ گونه ادعای جدیدی در این خصوص قابل پذیرش نیست.»
نتیجه:
چندان دور از واقع نیست که اظهارات جان کری را می توان نخستن پیوند زدن سرنوشت
برجام به سرنوشت سوریه و یمن دانست که در هر دو آن ها ایران نقش موثری ایفا می
کند.
اگر این تحلیل درست باشد، باید به انتظار رییس جمهور بعدی امریکا بود که آیا
با صراحت کلام سیاست خارجی خود را متوجه پیوند زدن برجام با نقش ایران در
منطقه خواهد کرد یا نه؟ اگر چنین شود فارغ
از اینکه رییس جمهور امریکا چه کسی باشد، مخاطراتی که صالحی برای برجام در دولت
بعدی امریکا پیش بینی کرده بود، از هم اکنون قابل فهم است.
http://www.radiofarda.com/a/f8-iran-nuclear-deal-and-yemen-syria/28060533.html
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر