نماینده ایران در اوپک، روز شنبه ۲۴ شهریور در مصاحبه با خبرگزاری شانا اعلام
کرده است که روسیه و عربستان به دنبال «تصاحب بخشی از سهم ایران» در بازار نفت
هستند.
نفت روسیه جایگزین نفت
ایران؛ بازخوانی سند دکترین سیاست خارجی روسیه
در شرایطی که به گفته جان کری، وزیر خارجه پیشین امریکا، دولت ترامپ به دنبال
براندازی جمهوری اسلامی است و به این منظور، کاهش فروش نفت ایران به صفر در دستور
دور بعدی تحریم های ترامپ قرار دارد، حسین کاظم‌پور اردبیلی، نماینده ایران در
اوپک، روز شنبه ۲۴ شهریور در مصاحبه با خبرگزاری شانا اعلام کرده است که روسیه و
عربستان به دنبال «تصاحب بخشی از سهم ایران» در بازار نفت هستند. او این فرصت طلبی را که به زیان ایران خواهد بود، چنان دانست که گفت "نحوه برخورد عربستان و روسیه با ایران در تاریخ خواهد ماند."
در روابط پر تنش تهران – ریاض شنیدن چنین خبری مبنی بر اینکه عربستان به دنبال
تصاحب سهم ایران در بازار نفت است، جای شگفتی ندارد. اما، شنیدن این خبر از زبان
نماینده ایران در اوپک مبنی بر اینکه روسیه نیز به دنبال تصاحب سهم ایران در بازار
جهانی نفت است، قطعاً تأمل برانگیز است.
این از آن روست که تنها 8 روز پیش از اطلاع رسانی کاظم پور اردبیلی، ولادمیر
پوتین در سفری در تهران در 16 شهریور با آیت الله خامنه ای دیدار داشت. علی خامنه
ای در این دیدار با اشاره به تحریم های امریکا علیه ایران و روسیه، خواستار افزایش
همکاری دو کشور به منظور «مهار آمریکا» شده بود.
اینک با اطلاع رسانی که کاظم پور اردبیلی نموده روشن می شود که نه تنها روسیه
به دنبال مهار امریکا نیست بلکه در صد همکاری با امریکا برای به صفر رساندن صادرات
نفت ایران است. به بیان دیگر، اگر روسیه دست به چنین اقدامی نزند، ممانعت امریکا
از فروش نفت ایران، بازار جهانی نفت را ملتهب خواهد کرد و فشارها بر ترامپ افزایش
خواهد یافت ولی همراهی پوتین با ترامپ موجب می شود که امریکا بدون واهمه از التهاب
در بازار جهانی نفت، فشار اقتصادی بر ایران را به اوج برساند و نتیجه ای که جان
کری پیش بینی کرده است، محقق شود.
با این توصیف، به رغم همکاری تهران و مسکو در سوریه، چرا روسیه حاضر شده که در
تصاحب سهم ایرن از نفت در کنار عربستان با امریکا همکاری کند؟ آیا می توان روسیه
را شریک «راهبردی» ایران دانست؟
برای مثال در 26 مرداد 95 در واکنش به جنجالی که بابت پرواز جنگنده های روسی
از پایگاه هایی نوژه به مقصد سوریه بالا گرفته بود علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت
ملی گفته بود که: «همکاری ما با روسیه راهبردی است». یک روز پس از او، در ۲۷ مرداد
علی اکبر ولایتی مشاور ارشد آیت الله خامنه ای، نیز گفته بود: «نگاه به شرق
مستلزم...ارتباط راهبردی و استراتژیک با کشورهایی مثل روسیه و چین است.»
آیا چنان که این دو مقام ارشد جمهوری اسلامی گفته اند، روسیه شریک استراتژیک
ایران است؟
روسیه روابط خود با ایران را «راهبردی» نمی‌داند
شواهد بسیاری در دست است که به هیچ رو، نمی توان گمان داشت روسیه روابط خود با
تهران را «راهبردی» می داند. دو نمونه روشن آن تعلل مسکو در راه اندازی نیروگاه
بوشهر و تعلل در واگذاری موشک اس-300 است که بر همه روشن است. از همه بدتر رأی
موافق مسکو به تک تک قطعنامه های تحریمی شورای امنیت علیه ایران است که روسیه امضای
خود را زیر آن ها گذاشته بود.
اما، بهتر از این شواهد، مراجعه به «سند دکترین سیاست خارجی روسیه» است که در
نوامبر 2016 به امضای ولادمیر پوتین رسید. مطالعه این سند، نشان می دهد که وزن و
جایگاه جمهوری اسلامی و در عین حال رقبای منطقه ای ایران در سیاست خارجی روسیه
کجاست.
برای مثال در حالی این سند هند و چین را در شمار کشورهایی قرارداده که روسیه
با آن ها از «شراکت استراتژیک» برخوردار است، اتحادیه اروپا را «یک شریک مهم اقتصادی-
تجاری» و نه شریک استراتژیک برای روسیه توصیف می کند.
با توجه به این مثال، به بررسی جایگاه جمهوری اسلامی در سیاست خارجی روسیه می
پردازیم. در ماده 94 این سند در رابطه با ایران اینگونه آمده است: «روسیه خط مشی
توسعه همه‌جانبه همکاری با جمهوری اسلامی ایران را دنبال میکند و همچنین در اجرای
مداوم توافق جامع هسته‌ای ایران بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد
مصوب 20 جولای 2015، متناسب با تصمیمات شورای حکام آژانس انرژی اتمی می‌کوشد و به
طور همه‌جانبه‌ای به این روند مساعدت میکند».
چنانچه ملاحظه می شود این بند کوتاه تنها بر توسعه «همه جانبه همکاری با ایران»
تصریح دارد. نکته مهم تر اینکه روسیه دامنه مانور همکاری خود را «متناسب با تصمیمات
آژانس و محدود به قطعنامه 2231 شورای امنیت»
تعریف کرده است. روشن است که نه در متن و نه مستفاد از متن چنین استنباط نمی شود
که همکاری روسیه با ایران راهبردی است.
اما، این نکته وقتی از اهمیت بیشتر برخوردار است که بدانیم در بند بعدی سند
(بند 95) به «گفتگوهای راهبردی با شورای همکاری کشورهای خلیج فارس» اشاره شده است.
تفاوت این دو بند از یکدیگر بر کسی پوشیده نیست چرا که روسیه در حالی به گفتگوهای
راهبردی با شورا همکاری متمایل است که اعضای این شورا به ویژه عربستان رقیب منطقه
ای جمهوری اسلامی قلمداد می شوند. در فرض اینکه گفتگوی راهبردی روسیه با این
کشورها به نتیجه مثبت بیانجامد شرط این شورا برای توسعه مناسبات با مسکو، کمرنگ
شدن رابطه تهران- مسکوست.
اینک همسویی روسیه و عربستان در تصاحب سهم ایران در بازار جهانی نفت به عنوان
شاهدی دیگر از بازی مسکو با برگ ایران است. از یاد نباید برد که در 1 شهریور 95 پس
از برملا شدن واگذاری پایگاه هوایی نوژه به روسیه توسط خبرگزاری های روسیه، حسین
دهقان وزیر دفاع پیشین ایران این اقدام
روس ها را "بی معرفتی" آنان توصیف کرده بود.روشن است هیچ شریک «بی
معرفتی» هرگز نمی تواند شریک «استراتژیک» باشد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر