اگر آیت الله خمینی 15 سال از تبعید خود را در نجف و تنها 4 ماه پایانی آن را در دهکده ای کوچک (نوفل لوشاتو) در حاشیه پاریس اقامت گزیده بود، غنوشی بیشترین سال ها از 22 سال تبعید خود را در بریتانیا سپری کرده بود. این تماس نزدیک با جهان غرب، تاثیرات خود را بر غنوشی 71 ساله به هنگام بازگشت به تونس گذاشته بود.
غنوشی مردی که نمی خواهد "خمینی"
باشد
پس از 22 سال پناهندگی
سیاسی در تبعید توسط دولت تونس و پس از سقوط دولت دیکتاتوری بن علی در 2011، این
سخن، سخن راشد غنوشی بود که در آستانه بازگشت به کشورش (31 ژانویه 2011) گفت "من خمینی
نیستم". او با این سخن کوتاه ولی گویا خط فاصلی بین حکومت مطلوب خود در تونس و حکومتی که آیت الله خمینی در ایران پایه گذاری کرد، کشید.
این سخن آن هم از
زبان یکی از برجسته ترین رهبران اسلامگرای جهان در آن هنگام بازتاب فراوانی داشت
به ویژه اینکه با پیروزی انقلاب اسلامی و طی چند
بار سفرش به ایران بر کسی پوشیده نبود که راشد غنوشی از ستایشگران آیت الله خمینی است.
آیت الله خمینی نماد بارز "اسلام سیاسی" در قرن بیستم بود که با پیوند
زدن سیاست و دیانت انقلابی را رقم زد که توانست بنیاد حکومت اسلامی [نام کتاب آیت
الله خمینی] مورد نظرش را بنا نهد.
حال که انقلاب در تونس بن علی را از قدرت به زیر کشیده و غنوشی عازم کشورش بود
تا در بنیاد نهادن نظام جدید کشورش شریک باشد، گفتن اینکه من خمینی نیستم، آیا
فاصله گرفتن او از اسلام سیاسی باید معنا می شد؟ آیا غنوشی به پیشینه فکری خود پشت
کرده بود؟ آیا او دیگر به دنیال تاسیس حکومت اسلامی نبود؟
در پاسخ به این
پرسش برخی بر این باور بودند که این سخن غنوشی جز فریبی برای افکار عمومی نبود تا
در آستانه بازگشتش به تونس (مانند بازگشت آیت الله خمینی از فرانسه به ایران) از
حجم نگرانی ها بکاهد و تصور نشود که او در صدد بنیاد نهادن نظامی ایدئولوژیک از
نوع جمهوری اسلامی ایران در تونس است.
این نگرانی چندان
هم بیراه نبود وقتی همه می دانستند که اندیشه سیاسی راشد غنوشی از اندیشه سیاسی
اخوان المسلمین در مصر سیراب شده و اساسا حزب او ( النهضه) نسخه کپی برداری شده از
اخوان المسلمین است.
شالوده اندیشه
اخوان المسلمین که تنها چهار سال پس از انحلال خلافت عثمانی (1924) در سال 1928
توسط حسن البنا در مصر تاسیس شد، چیزی جز احیای خلافت و تشکیل حکومت اسلامی و
اجرای اصول شریعت نبود. اندیشه سیاسی که اخوان بنیاد نهاد اینک به ظهور پدیده شومی
همچون داعش منتهی شده است. با سنخیت فکری غنوشی و اخوان چگونه می شد باور داشت کسی
همچون غنوشی با چنان باور بنیادگرایانه ای می توانست به اسلام غیر سیاسی (اسلام
سکولار) تغییر مسیر داده باشد؟ کسی که باورمند به اسلام سیاسی است چگونه می تواند
نهاد دین و دولت را از یکدیگر مجزا بداند؟ آیا به راستی او دیگر به دنبال اجرای
شریعت در تونس نبود؟
غنوشی و انقلاب اسلامی
با تحولات جهان
عرب (به اصطلاح بهار عربی) که از تونس آغاز و تا بحرین وزیدن گرفت، جمهوری اسلامی
در مدعای بی پایه خود که "این تحولات نه بهار عربی بلکه بیداری اسلامیِ ملهَم
از انقلاب اسلامی" است، ناگزیر چشم از این سخن غنوشی فرو بست که گفت من خمینی
نیستم. چنین سخنی هرگز در محافل سیاسی ایران بررسی نشد که چرا غنوشی دیگر خود را دنباله
رو آیت لله خمینی نمی داند اگر تحولات عرب ملهم از انقلاب اسلامی است؟
ولی آنجا که نیاز
به بهره بردن از نام غنوشی بود، سید هادی خسروشاهی کتابی را از مجموعه مقالات و
سخنرانی های غنوشی منتشر کرد و عنوان آن را "حرکت امام خمینی و تجدید حیات اسلام"
نام نهاد که در پانزدهمین سال جمهوری اسلامی (1372) منتشر شد.
غنوشی و پذیرش اسلام سکولار
بر خلاف کسانی که
آن سخن غنوشی را حمل بر دروغ و فریب می دانستند اما، بودند کسانی که رگه هایی از
تغییر را در اندیشه سیاسی غنوشی مشاهده می کردند و سخن او را نه فریب بلکه نمادی
از تجدید نظر او در اسلام سیاسی می دانستند.
اگر آیت الله
خمینی 15 سال از تبعید خود را در نجف و تنها 4 ماه پایانی آن را در دهکده ای کوچک
(نوفل لوشاتو) در حاشیه پاریس اقامت گزیده بود، غنوشی بیشترین سال ها از 22 سال
تبعید خود را در بریتانیا سپری کرده بود. این تماس نزدیک با جهان غرب، تاثیرات خود
را بر غنوشی 71 ساله به هنگام بازگشت به تونس گذاشته بود.
با مراجعت به
تونس و به رغم پافشاری بسیاری، غنوشی نه نامزد ریاست جمهوری شد و نه حزبش نامزدی
برای ریاست جمهوری معرفی کرد. بر خلاف آیت الله خمینی که اصلا باوری به فعالیت
حزبی نداشت، غنوشی اهتمام اصلی خود را بازسازی حزبش اعلام کرد.
راه مسالمت آمیزی
که غنوشی و حزبش برای تعامل با دیگر جریانات سیاسی تونس پیشه کرد، جایزه ارزشمند
"چَتم هاوس (Chatham House)
برای آزادی اندیشه" را در سال 2012 و جایزه "ابن رشد برای اندیشه
آزاد" را در سال 2014 برایش همراه آورد.
مسیر تحول آزاد
اندیشی غنوشی و حزبش که هرگز متوصل به سلاح نشدند تا آنجا ادامه یافت که در تازه
ترین نماد تغییرات ژرفی که در او و حزبش پدیدار شده، غنوشی در آخرین گردهمایی حزب
مواضعی را اتخاذ کرد که شگفت انگیزتر از آن سخنش شد که گفته بود من خمینی نیستم.
وی در آخرین
اجلاس حزب (24 مه 2016) اعلام داشت که حزبش از هرگونه ارتباط با "اسلام
سیاسی" فاصله خواهد گرفت. او تصریح کرد که "ما مصمم هستیم که دین را از
منازعات سیاسی به دور نگه داریم". او همچنین گفت که "یک دولت مدرن نه از
طریق ایدئولوژی [بخوانید اجرای شریعت] و شعارهای دهن پر کن و مشاجرات سیاسی بلکه
برنامه عملی [بخوانید نظام عرفی/ سکولار] اداره می شود."
در مصاحبه با
لوموند، غنوشی جای تردید باقی نگذاشت که حزبش نه یک "جنبش انقلابی" بلکه
یک حزب معمولی در "سیستم دمکراتیک" خواهد بود. او گفت که "ما اسلام
سیاسی را ترک گفته و به اسلام دمکراتیک وارد شده ایم". او گفت که "ما مسلمین
دمکرات هستیم [نه اخوان مسلمین]".
در نشانی از
سکولاریزه شدن حزب النهضه همین بس که این حزب به رغم حضور پر رنگش در پارلمان
تونس، در روند تدوین قانون اساسی تونس که در سال 2014 به تصویب رسید پذیرفت که
احکام شریعت مبنای قانونگذاری در تونس نباشد.
روشن است در جایی
که اخوان المسلمین، طالبان، القاعده، داعش، جبهة النصره و بسیاری دیگر از گروه های
جهادی وظیفه خود را اولا برپایی دولت اسلامی و ثانیا اجرای شریعت و ثالثا توسل به
قوه قهریه (جهاد) می دانند، حزب النهضه در تمام این ابعاد از آنان فاصله گرفته
است.
نامه ابراهیم یزدی به غنوشی
به جرأت می توان
پدیده شوم داعش را در تغییر منش سیاسی غنوشی دخیل دانست. غنوشی با این پرسش خود را
رو به رو می دید که چرا بیشترین رزمندگان داعشی اهل تونس هستند؟ وی دریافت که این
کشور کوچک، آبستن انفجار بزرگ است اگر او همچون گذشته باورمند به اسلام سیاسی و
برپایی حکومت اسلامی باشد. او به تجربه دریافت که اولین قربانی اسلام سیاسی، همان
اسلام است.
اما، افزون بر
مشاهده عینی و تجربه تلخی که داعش به جهانیان نشان داد نباید نامه دکتر ابراهیم
یزدی به "برادر گرامی" اش راشد غنوشی را از یاد برد. وی در آن نامه به
تصریح نوشت: " برادر گرامی...از
خداوند باری تعالی می خواهم که شما را از ارتکاب اشتباهاتی که ما در ایران دچار آن
شدیم...حفظ نماید."
http://www.radiofarda.com/content/f7-commentary-on-Ghannouchi-Ennahdha-Tunisia/27764261.html
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر