دوره چهارساله دوم ریاست جمهوری حسن روحانی چگونه سپری خواهد شد؟ این پرسشی است مهم که اگر پاسخی برای آن بیابیم جهتگیری دولت او را در سال های پیش رو خواهیم دانست. در اهمیت این پرسش همین بس که اگر چهار سال پیش در همین روزها که تنفیذ دوره نخست او صورت گرفت، همین پرسش می شد که چهار سال پیش رو (92 تا 96) چگونه سپری خواهد شد، آیا کسی می توانست پیش بینی کند که توافق هسته ای به وقوع خواهد پیوست؟ کسی گمان داشت که ایران و امریکا رو در رو گفتگوهای دوجانبه در اتاق در بسته خواهند داشت؟
پیام محرمانه
اوباما پیش از تنفیذ 92، پیام تحریم ترامپ پیش از تنفیذ 96
دوره چهارساله دوم ریاست جمهوری حسن روحانی
چگونه سپری خواهد شد؟ این پرسشی است مهم که اگر پاسخی برای آن بیابیم جهتگیری دولت
او را در سال های پیش رو خواهیم دانست. در اهمیت این پرسش همین بس که اگر چهار سال
پیش در همین روزها که تنفیذ دوره نخست او صورت گرفت، همین پرسش می شد که چهار سال
پیش رو (92 تا 96) چگونه سپری خواهد شد، آیا کسی می توانست پیش بینی کند که توافق
هسته ای به وقوع خواهد پیوست؟ کسی گمان داشت که ایران و امریکا رو در رو گفتگوهای
دوجانبه در اتاق در بسته خواهند داشت؟
کافی است که به چهار سال پیش در چنین ایامی
مراجعه شود تا در یادآوریم که اصلا واژه ای به نام "برجام" در ادبیات
سیاسی ایران زاده نشده بود چه رسد به این که یکی آن را ترکمنچای دوم بداند و دیگری
آن را پیروزی ایران.
در عین حال، چهار سال پیش در ویرانی به جا مانده
از احمدی نژاد، در این روزها تعبیرکنایه آمیز "جام زهر" به خوبی در
ادبیات سیاسی کشورمان جای باز کرده بود. یکی به دنبال آن می گشت که چه کسی می
خواهد به رهبر جام زهر بنوشاند و دیگری
توصیه می کرد شجاعتی که آیت الله خمینی به کار بست و جام زهر را نوشید، رهبر کنونی
نیز چنان کند.
مروری بر تحولات منتهی به برجام یادآورمان می
شود که پیش از زایش واژه "برجام" در ادبیات سیاسی ایران، عبارت جنجال
برانگیزی در ادبیات سیاسی مان، جای گشود که یکی آن را "جام زهر دوم" و
دیگری آن را "پیروی از شیوه امام حسن" توصیف کرد. آن عبارت جنجال
برانگیز چیزی نبود جز "نرمش قهرمانانه". شنیدن چنین سخنی در جمهوری
اسلامی گشودن مسیری بود که منتهی به برجام شد. اگر قصد "نظام" به سوی
"نرمش" تغییر نکرده بود، چگونه متصور بود که برجامی متولد شود؟
اما، آنچه مهم تر از همه چیز بود این که فرمان "نرمش" از زبان کسی صادر می
شد که بی درنگ در یک یک سخنرانی هایش بر طبل دشمنی با امریکا نواخته بود. او
"دشمن شناسی" را سرلوحه همه چیز می دانست ولی سرانجام "فرمان
نرمش" را صادر کرد.
پس از این تغییر بنیادین در موضع رأس نظام بود
که دولت تازه نفس حسن روحانی با اتخاذ سیاست خارجی "تعامل سازنده با
جهان"، برجام را کلید زد و شد آنچه شد. تنها بر اساس یکی از توافقات مندرج در
برجام، در قلب رآکتور اراک سیمان ریختند تا در ازای آن تحریم ها برداشته شود.
دیپلماسی پنهان
اوباما پیش از تنفیذ 92
چهار سال پیش، آنچه که کمتر کسی می دانست
دیپلماسی پنهانی بود که کاخ سفید پیش از انتخابات 92 رقم زده بود. کسی از آن
دیپلماسی خبر نداشت. بعدها، علی اکبر صالحی، پرده از آن برداشت که باراک اوباما از
طریق عمان پیام محرمانه ای را برای رهبر جمهوری اسلامی فرستاده و خواستار حل و فصل
پرونده هسته ای شده بود. آیت الله خامنه ای نیز محرمانه مذاکرات اولیه را با طرف
امریکایی در عمان آغاز کرده بود. نوبت به دولت روحانی رسید، آیت الله خامنه ای در
یک موضعگیری صریح فرمان نرمش را صادر کرد و گفت این به منظور "دفع شر"
است.
"دفع شر" کانونی ترین نقطه محاسباتی
بود که رهبر ضد امریکایی جمهوری اسلامی را سرانجام بدانجا کشاند که به بیش از سه
دهه شعار نظام یعنی "امریکا هیچ غلطی نمی تواند بکند" پشت پا بزند و
حاضر شود برای "دفع شر" به "نرمش" (بخوانید جام زهر) تن در
دهد.
او که بُرد ۲ بر۱ ایران
در بازی فوتبال در برابر امریکا در جام جهانی فرانسه (۱۹۹۸) را "چشاندن طعم
تلخ شکست بر حریف قوی پنجه و مستکبر" توصیف کرده بود، اما سرانجام توافق هسته
ای را "هزینه سنگین" و "خسارت محض" توصیف کرد. این خود گویای
آن است که نرمش قهرمانه او آیا در پایان قهرمانانه از آب در آمد یا نه؟
تحریم ترامپ پیش از تنفیذ 96
به شرحی که گفته شد تنفیذ 92 در شرایطی صورت گرفت که کاخ سفید دیپلماسی
محرمانه ای برای مذاکره با ایران کلید زده بود. آیت الله خامنه ای به رغم همه دشمن
شناسی اش که گفته بود دست امریکا "دستی چُدنی زیر دستکشی مخملی" است،
پیام اوباما را بی پاسخ ننهاد تا "دفع شر" کند؛ دفع شری که در زبان
هیلاری کلینتون ، وزیر وقت خارجه امریکا، عبارت بود از "تحریم های فلج
کننده".
اینک تنفیذ 96 در شرایطی رخ داد که تنها یک روز پیش از آن،کاخ سفید (ترامپ)،
قانون تحریم های گسترده ایران را امضا کرد. مفاد این مصوبه حول سه محور مهم چرخ می
زند:
یکم؛ متوقف کردن برنامه موشکی ایران به گونه ای که علیه هر شخص یا نهادی که به نوعی به برنامه موشکی بالستیک ایران یا به فروش و
انتقال تجهیزات نظامی خاص به ایران کمک مالی یا فنی کند، تحریم‌های توقیف اموال و
محرومیت از تجارت با آمریکا وضع خواهد شد.
دوم؛ هدف قرار دادن ستون فقرات ایران یعنی سپاه پاسداران از طریق توقیف اموال
و منع تبادلات مالی و بانکی آن.
سوم؛هدف قراردادن ناقضان حقوق بشر در ایران به گونه ای که هر شخصی که وزارت امور خارجه آمریکا او را به عنوان ناقض حقوق بشر در ایران
معرفی کند در فهرست سیاه تحریم قرار گرفت. (بدیهی است چنین فهرستی می تواند شامل
بسیاری از مقامات و نهاد جمهوری اسلامی شود که گستردگی آن حتی می تواند از گستردگی
تحریم موشکی بسیار بسیار فراخ تر باشد.)
چهار سال پیش رو
در بیانات روز تنفیذ 96، به نظر می رسد آیت الله خامنه ای روزنه ای را گشوده
که احتمالا می تواند نشان چرخش ها و انعطاف های بیشتر او باشد. تا آنجا که نگارنده
می داند، این سخن نو و موضعی جدیدی از اوست اگر محقق شد شود انطباق صد در
صد با "سیاست تعامل سازنده روحانی" خواهد داشت. او در یکی از تازه ترین
موضعگیری هایش بر "سیاست تعامل گسترده با دنیا" انگشت نهاد. قید تعامل
با "دنیا" نکته مهمی است که روزنه ای هر چند کوچک در راستای تغییری بزرگ
در سیاست خارجی ایران بشمار می رود. او در این موضع گیری جدیدش در روز تنفیذ گفت:
"جهتگیری دیگر، تعامل گسترده‌ی با دنیا است؛ این توصیه‌ی همیشگی ما است که این
درست نقطه‌ی مقابل آن چیزی است که دشمنان ما و سلطه‌گران عالم دنبالش هستند. ما میتوانیم
با دنیا ارتباطات وسیع و گسترده‌ای داشته باشیم، هم به ملّتها و دولتهای دیگر کمک
کنیم، هم از کمک آنها بهره‌مند بشویم؛ حیات اجتماعی بشریّت این‌جور پیش میرود:
همکاری، همدلی، همراهی، تعامل با دنیا؛ اقلیم ما، جغرافیای ما، امکانات فراوان ما،
این را برای ما آسان می کند."
اگر همین روزنه کوچک را بتوانیم نشانی از تغییر مواضع آیت الله خامنه ای
بدانیم، او دیگر به دنبال تنش با عربستان نباید باشد. او دیگر نباید آل سعود را
"بدتر از کفار قریش" و همچنین
"بدتر از اسرائیل" بداند که "باید گریبانش را گرفت".
"اقلیمی" که او از آن سخن می گوید که باید در آن به دنبال همکاری و
همدلی و همراهی بود، نیازمند رفع کدورت ها در مساله سوریه و یمن است که شدیدا برای
ایران هزینه ساز شده و سرشاخ شدن تهران و ریاض را دامن زده و جنگ شیعه و سنی را دامن زده است. اینک پرسش
این است که آیا آیت الله خامنه ای حاضر است در پرونده هایی همچون سوریه و یمن نیز
"نرمش قهرمانانه" کند تا مصداقی باشد از سیاست "تعامل گسترده با
دنیا". آیا در نظر او در این سیاست تعامل "گسترده" با دنیا، جایی
برای اتحادیه اروپا با رویکردهای حقوق بشری اش وجود دارد؟ اگر نه، چنین سیاستی نه
"تعامل" است و نه "گسترده".
پیش بینی درست زیبا کلام
دکتر صادق زیبا کلام یکبار و به زیبایی در توصیف شرایط استثنایی که در زمان
اوباما روی داده بود گفته بود که: "آنقدرها طول نخواهد کشید که خیلی‌ها از ایران
چراغ به دست خواهند گرفت و به دنبال روزهایی که آقای اوباما در راس کاخ سفید بود و
آقای جان کری سکان وزارت خارجه آمریکا را در دست داشت بگردند، آن روز متوجه خواهند
شد که چه روزهای خوبی بود که می‌شد با آمریکا به تفاهم رسید، به سمت تنش‌زدایی رفت
اما این فرصت طلایی را ما در ایران از دست دادیم."
اگر فرض بر این باشد که "سیاست تعامل گسترده با دنیا" عبارت است از
"نرمش دوم قهرمانانه آیت الله خامنه ای" می توان فهمید که آن پیش بینی دکتر زیباکلام به سرعت به وقوع پیوسته
است. مرد "بحران سازی" همچون ترامپ در کاخ سفید در قدرت قرار دارد که
پیش بینی هیچ اقدام او ممکن پذیر نیست.
اگر تعامل گسترده با اتحادیه اروپا (از جمله در پرونده حقوق بشر) از هم امروز
سرلوحه جمهوری اسلامی قرار نگیرد، بهانه بزرگی (بزرگتر از بهانه موشکی) در دست
ترامپ است که ایران را به "تحریم های فلج کننده دوباره" دچار سازد.
آیت الله خامنه ای باید بداند آزموده را آزمودن خطاست. او دیگر نمی تواند لاف
بی اثر بودن تحریم ها را بزند . دیگر کسی گوش شنوا به او ندارد که در روز تنفیذ از
"ظرفیت ها" بزرگ کشور برای مقابله با دشمنی امریکا صحبت کرد. اگراین
ظرفیت ها از قوه به فعل در آمده بود او چرا فرمان نرمش در پرونده هسته ای صادر
کرد؟
حال اگر چنان ظرفیت های بالفعلی وجود ندرد (که تمام شواهد اقتصادی گواه آن
است) گزیدن "سیاست تعامل گسترده با دنیا" از جمله با اتحادیه اروپا در
موضوع حقوق بشر سنجیده ترین راهبرد است. اگر چنین است آیت الله خامنه ای باید
بداند که جای امثال نرگس محمدی ها در زندان و امثال موسوی و کروبی در حصر
نیست.
http://zeitoons.com/33095
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر