در حالی که یکی از سیزده شرط عربستان و دیگر کشورهای تحریم کننده قطر(امارات، مصر و بحرین) آن بود که دوحه روابط خود با تهران را قطع کند؛ اینک دوحه با اعزام سفیر خود به تهران عملا "دهن کجی" معنا داری به این کشورها به ویژه سعودی کرده است به ویژه اگر به یادآوریم که یکی دیگر از شروط سیزده گانه عبارت بود از بیرون کردن اعضای سپاه پاسداران از خاک قطر و قطع همکاری های نظامی و امنیتی قطر با تهران.
بازگشت سفیر قطر به تهران؛ آیا قطب بندی جدیدی در راه است؟
مناسبات کشورها ثابت و پایدار نیست. روابط
کشورها ماهیت سیال دارد. از این رو، دوستی و دشمنی آن ها تابع منافعشان تغییر می
کند. نمونه ای روشن از این ویژگی را می توان در تقارب تهران و دوحه دید.
به دنبال اعدام شیخ نمر (روحانی شیعه سعودی) و
اعتراض تهران، دوحه همسو با برادر بزرگتر شورای همکاری خلیج فارس یعنی ریاض
ناخرسندی خود را با فراخوان سفیرش از تهران نشان داد.
هیجده ماه پس از این تصمیم دوحه، اینک سفیر قطر
به تهران بازگشته و کار خود را آغاز کرده است. تجدید رابطه دوحه با تهران (که
نشانی از سیالیت روابط کشورهاست) در حالی رخ
می دهد که اینک قطر و ریاض دو کشور عضو شورای همکاری ، روابط شان قطع شده است.
(باز هم مثالی از سیالیت روابط دو کشور)
به بیان دیگر، از هیجده ماه پیش (ژانویه
2016) که همسویی ریاض و دوحه به زیان
رابطه دوحه با تهران منتهی شده بود، اینک شرایط به گونه ای تغییر کرده که واگرایی
دوحه –ریاض به همسویی دوحه – تهران منتهی شده است. این یعنی دیگر دوحه به ناخرسندی
ریاض از اعتراض تهران به اعدام شیخ نمر هیچ وقعی نمی گذارد.
از سوی دیگر، واگرایی دوحه – ریاض صرفاً تیرگی
در روابط دو کشور عرب نیست بلکه این به معنای فروپاشی ساختار شش کشور عضو
"شورای همکاری خلیج فارس" است. به بیان دیگر، آنچه اینک بین این شش کشور
وجود خارجی ندارد، عنصر "همکاری" است.
به این ترتیب، پس از ورشکستگی سیاسی اتحادیه عرب
به عنوان یک ساختار عربی غیرکارآمد، از هم اینک می توان ورشکستگی شورای همکاری
خلیج فارس را به عنوان دومین ساختار عربی شکست خورده پیش بینی کرد.
بازگشت سفیر
قطر؛ نشانی از گام های بزرگ در آینده
در حالی که یکی از سیزده شرط عربستان و دیگر کشورهای تحریم کننده قطر(امارات، مصر
و بحرین) آن بود که دوحه روابط خود با تهران را قطع کند؛ اینک دوحه با اعزام سفیر
خود به تهران عملا "دهن کجی" معنا داری به این کشورها به ویژه سعودی
کرده است به ویژه اگر به یادآوریم که یکی دیگر از شروط سیزده گانه عبارت بود از بیرون
کردن اعضای سپاه پاسداران از خاک قطر و قطع همکاری های نظامی و امنیتی قطر با
تهران.
اینک وزارت خارجه قطر با اعلام بازگشت سفیر این کشور به تهران تاکید کرده که
دوحه نه تنها به دنبال عادی سازی روابطش با تهران است بلکه از آن بالاتر به دنبال
توسعه "همه جانبه" روابط دو کشور در تمامی زمینه ها ( از جمله همکاری
نظامی و امنیتی) است. این چنین لفاظی از سوی دوحه چیزی جز دهن کجی آشکار به ریاض و
دیگر برادران عرب نیست.
درسی که دوحه از تحریم هوایی-دریایی- زمینی به
رهبری عربستان و متابعت امارات و بحرین و مصر گرفت، درسی نیست که دوحه تا ابد
بتواند به فراموشی بسپارد. دوحه از یاد نخواهد برد که برادران عربش این کشور کوچک
را تا سرحد مرگ مورد تحریم قرار دادند. در این تحریم خفقان آور تنها گذرگاه دریایی
و هوایی ایران بود که راه تنفس دوحه بود.
بازگشت سفیر قطر به تهران، قدردانی دوحه از
تهران و دهن کجی به برادر بزرگش عربستان است. این برای تهران نیز موهبتی بزرگ شد
تا در شکرآب روابط برداران عرب با یکدیگر از جهان عرب و از حوزه شورای همکاری برای
خود یارگیری کند آن هم یاری گیری از کشوری که 300 میلیارد دلار ذخیره ارزی و ذخایر
مشترک گازی با ایران دارد.
از این رو، نباید تصور کرد که بازگشت سفیر دوحه
به تهران صرفاً تجدید رابطه سیاسی دو کشور است بلکه به تصریح بیانیه وزارت خارجه
قطر باید گمان داشت که این تصمیم، نخستین
گام برای تصمیم هایی بزرگ تر است . دوحه با اعزام سفیر خود به
تهران ضمن دوری جستن از سعودی و شورای همکاریِ تحت نفوذ ریاض، در صدد تقویت مثلث
گازی قطر- ایران- روسیه از یک سو و مثلث همکاری قطر- ایران- ترکیه از سوی دیگر است.
حتی اگر رابطه قطر و ریاض عادی شود، دوحه رفتار
خصمانه برادران عربش را که ریاض در آن نقش محوری ایفا کرد، فراموش نخواهد کرد.
دوحه درسی آموخت که چنین تنبیهی هر زمان دیگر امکان تکرار مجدد دارد. پس از هم
اکنون باید به فکر چاره ای باشد. چنین چاره ای از منفذ ایران می گذرد که راه تنفس دوحه است.
در مسیر تقابل دوحه – ریاض، همانگونه که بیانیه
وزارت خارجه این کشور تلویحا اشاره دارد چندان دور از نظر نیست قطر رسما و علنا
همکاری های نظامی – امنیتی خود را با تهران افزایش دهد همانگونه که علنا پایگاه
نظامی در اختیار ترکیه قرار داده است.
قطب بندی های
جدید
به شرحی که گفته شد سیالیت روابط کشورهای منطقه
خلیج فارس اینک به جای منتهی شده که قطر در قطع رابطه با ریاض است ولی به سوی
تجدید رابطه با تهران گام برداشته است.
اگر از هم اکنون شورای همکاری را بدون قطر نهادی
فرو ریخته یا تضعیف شده بدانیم که قدرت حل و فصل مسالمت آمیز منازعات را ندارد
ناگزیر باید باور داشت منطقه وارد قطب بندی جدید شده است. در این قطب بندی، ایران،
قطر، روسیه و ترکیه در راستای فائق امدن بر اختلافات شان و همسویی بیشتر با یکدیگر
گام بر می دارند.
این قطب بندی اگر شکل کامل به خود بگیرد می
تواند تحولات منطقه را از جمله در سوریه و یمن رقم بزند به گونه ای که نه قطر و نه
ترکیه دیگر اصرار بر رفتن بشار اسد نداشته باشند یا در یمن حضور حوثی ها در ساختار
قدرت به رسمیت شناخته شود.
بی تجربگی رهبران جدید سعودی در راندن قطر از
حلقه برادران عرب، منتهی به نزدیکی این کشور به ایران و ترکیه شده است. از سوی
دیگر قطر فراموش نمی کند که ترامپ تحت تاثیر ریاض، قطر را کشور حامی تروریست توصیف
کرده بود. این نیز به نوبه خود دوحه را وا می دارد تا طرحی نو درروابط خود با مسکو
در افکند و چنانچه گفته شد حاصل این تحولات، قطب بندی جدیدی با حضور ایران، قطر،
روسیه و ترکیه خواهد بود.
https://www.radiofarda.com/a/commentary-on-qatar-envoy-return-to-tehran/28698505.html
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر