دیدار رییس‌جمهور عراق از تهران در میان ضرب‌الاجل ۴۵ روزه امریکا

رییس جمهور جدید عراق در کنفرانس مطبوعاتی‌اش با حسن روحانی گفت که عراق به عنوان کشوری مستقل در اختلافات میان ایران و آمریکا، طرف هیچ یک از دو طرف منازعه را نخواهد گرفت. چنین موضعی عینا از سید عمار حکیم و هادی عامری و مقتدی صدر نیز شنیده شده است. 

دیدار رییس‌جمهور عراق از تهران در میان ضرب‌الاجل ۴۵ روزه امریکا

گو اینکه جایگاه ریاست ‌جمهوری در عراق جایگاه تشریفاتی و قدرت بیشتر متمرکز در دستان نخست‌وزیر است،اما، از آنجایی که نخست‌وزیر تاکنون نتوانسته کابینه خود را سامان دهد، برهم صالح رییس‌جمهور تازه برگزیده عراق دیداری از پنج کشور منطقه را تدارک دید تا در خلال آن هم موضوعات دوجانبه و هم موضوعات منطقه را به بحث بگذارد.

از قضا یکی از دلایل  سفر او به ایران و عربستان درخواست مساعدت از این کشورهای ذی‌نفوذ است تا بگذارند کابینه عراق، آن هم در شرایطی که این کشور گرفتار ویرانی‌های جنگ با داعش است، هرچه زودتر سامان یابد. از انتخابات ماه مه بیش از پنج ماه می گذرد ولی هنوز ترکیب کابینه مشخص نشده است.

در چنین شرایطی که تشکیل کابینه عراق از جمله به دلیل نفوذ کشورهای خارجی به تعویق افتاده، برهم صالح، در سفر خود به کویت، امارات،‌ اردن، ‌ایران و عربستان خواستار مساعدت این کشورها شده تا هرچه زودتر کابینه عراق سامان یابد. سردرگمی نخست وزیر عراق در تشکیل کابینه که بخشی زیادی از آن به رقابت کشورهای منطقه (از جمله ایران و عربستان) و بخشی از آن به نفوذ کشورهای بزرگ مانند امریکا برمی‌گردد عینا وضعیت سردرگمی است که سعد حریری، نخست وزیر لبنان، در آن گرفتار آمده است.

اما، سفر رییس جمهور عراق به تهران از جنبه ای دیگر نیز حاوی اهمیت است. او در شرایطی که کشورش را نیازمند بازسازی می‌داند و موج اعتراضات مردمی را شاهد است که بر بی‌کفایتی دولت عراق خشمگین هستند،‌عراق را زیر ضرب ایالات متحده می بیند که تنها در فاصله ۴۵ روز جایگزینی برای تأمین نیازهای خود از ایران بیابد. از جمله نیازمندی‌های مبرم عراق به ایران تأمین برق و گاز برخی شهرهای عراق است که اگر عراق بخواهد جانب تحریم‌های امریکا را بگیرد خود را در مضیقه سخت قرار داده و اگر جانب همکاری تجاری با ایران را بگیرد احتمالا مورد مجازات‌های امریکا قرار خواهد گرفت.

دولت ترامپ اعلام داشته که با آغاز تحریم‌های فراگیر خود علیه تهران، برخی کشورها از جمله عراق را «مهلتی کوتاه» داده تا بتوانند خود را با « نظام تحریم‌ها» هماهنگ سازند.

عراق تا همین جا با استناد به اینکه نمی‌تواند حجم تجارت ۱۲ میلیاردی خود با تهران را به یکباره به صفر کاهش دهد،‌ مهلتی ۴۵ روزه گرفته است. این کشور به‌ویژه با عربستان برای واردات برق باب گفتگو را گشوده و ریاض نیز در معارضه با تهران، ‌قیمت های سخاوتمندانه ای را برای فروش برق به عراق پیشنهاد داده است. 

گشودن باب گفتگو با ریاض برای خرید برق همان واقعیتی بود که حیدر عبادی، نخست وزیرپیشین عراق را واداشت بگوید «بغداد مخالف وضع تحریم علیه ایران است، اما، به منظور حمایت از ملت عراق به آن پایبند خواهد بود.»

ولی در عین حال چنین اظهاراتی برای عبادی ارزان نیز تمام نشد. او پست نخست وزیری خود را از دست داد. کار به آنجا رسید که در پی اعتراضات گسترده ای که از سوی نیروهای حامی ایران علیه او شد، شورای امنیت عراق در مساله ورود کرده و مدعی شود از سخنان عبادی «برداشت اشتباه» شده است.

چنین شد که رییس جمهور جدید عراق در کنفرانس مطبوعاتی‌اش با حسن روحانی لحن دیگری را به‌کار بست. او گفت که عراق به عنوان کشوری مستقل (!)  در اختلافات میان ایران و آمریکا، طرف هیچ یک از دو طرف منازعه را نخواهد گرفت. چنین موضعی عینا از سید عمار حکیم و هادی عامری و مقتدی صدر نیز شنیده شده است.

چنین سخنی به عنوان موضعی صاف و صادق حتی اگر از برهم صالح رییس جمهور عراق و مقتدا صدر (شخصیت روحانی مستقل از ایران)‌ مسموع باشد، قطعا از هادی عامری، فرمانده سپاه بدر و یکی از فرماندهان ارشد حشد الشعبی (یک جریان نظامی که حتی نام آن کپی برداری شده از «بسیج مردمی» است) مسموع نیست. کسی باور ندارد که شخصیتی در جایگاه هادی عامری قائل به بی‌طرفی در منازعه ایران و امریکاست.

از این رو، گمان بر این است که موضع رییس جمهور عراق موضعی از سر ناچاری است تا امریکا را علیه عراق خشمگین نکند. برهم صالح  پیش از انتخابش در موضع‌گیری علیه حیدر العبادی که گفته بود عراق تحریم های امریکا علیه ایران را رعایت خواهد کرد، اعلام داشته بود که:«من به عنوان نامزد ریاست جمهوری عراق و همچنین به عنوان یک شهروند عراقی می گویم، ایرانی ها در زمان جهاد علیه صدام آغوش خود را به روی ما گشودند. برای همین شکی نیست که ما با ملت ایران ابراز هم دردی می کنیم و نمی خواهیم که هیچ آزاری به آنها برسد. اعمال تحریم ها علیه ایران تبعاتی برای عراق خواهد داشت و تنها محصور به ایران نخواهد بود. بنابراین چرا نباید عراق در موضع دفاع از همسایه اش، ایران، نباشد، در حالی که ما روابط در هم تنیده تاریخی با ایرانی ها داریم.»

لااقل این صحبت تبلیغاتی او اینک در مقام رییس جمهور عراق به گونه ای تعدیل شده که می گوید کشورش در منازعه ایران و امریکا جانب بی‌طرفی را رعایت خواهد کرد. اما، آنچه در خور تأمل است اینکه دیدار صالح با رهبر جمهوری اسلامی نشان داد که تهران به هیچ وجه خرسند از این موضع رییس جمهور عراق نیست. آیت الله خامنه‌ای در دیدار با رییس جمهور جدید عراق خواستار «حفظ» گروه حشد الشعبی، از گروه‌های شبه‌نظامی شیعه تحت حمایت ایران، شد.

این در حالی است که پمپئو، وزیرخارجه امریکا،‌ از میان ۱۲ شرط خود بر ایران از جمله گفته بود ایران به استقلال عراق احترام بگذارد و به خلع سلاح و انحلال گروه‌های شبه نظامی شیعه اقدام کند.

روشن است که راهبرد بی‌طرفی عراق در منازعات تهران - واشنگتن تا همین جا با ناخرسندی دو کشورمواجه شده است. از این رو، پرسش این است که در صورت ناکام ماندن این راهبرد، سرانجام عراق به کدام سو خواهد غلتید؟

منبع: ایران اینترنشنال