آنان که به قطب‌بندی‌ها منطقه اشراف دارند، به خوبی می دانند که نباید از کنار این رویداد به سادگی گذشت. باید کنجکاو بود و دید پیام و پیامد این دیدار چیست؟ فاصله گرفتن خارطوم از ریاض؟ یا میانجیگری برای تلطیف روابط ریاض-دمشق؟
دیدار غیرمترقبه عمرالبشیر
از دمشق: نشانه تغییر معادلات منطقه؟
در پی دیدار غیرمترقبه نتانیاهو از عمان -که دستآورد بزرگی برای او و زیانی
برای سیاست خارجه جمهوری اسلامی تلقی شد- نتانیاهو اعلام کرد که به زودی از برخی
دیگر کشورهای عربی دیدار خواهد کرد. گو اینکه او مقصد بعدی خود را مشخص نکرده ولی
گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن بود که نظر به روابطی که میان ریاض و تل‌آویو نضج گرفته،
مقصد بعدی نتانیاهو کشورهایی هستند که اینک تحت نفوذ عربستان و به توصیه این کشور حاضرند
باب مراوده با اسرائیل را بگشایند. از این‌رو، گمانه زنی‌ها، مقصد بعدی نتانیاهو
را بحرین یا سودان یا هر دو آن‌ها پیش‌بینی می‌کردند.
در گیرودار این گمانه‌زنی‌ها، در رویدادی غیرمترقبه –رویدادی غیر مترقبه
مانند دیدار نتانیاهو از عمان- هواپیمای عمرالبشیر، رییس جمهور سودان، در تاریخ 16
دسامبر در فرودگاه دمشق به زمین نشست و همتای سوری بشیر در پای پلکان هواپیما به
گرمی او را در آغوش گرفت تا بدین ترتیب، عمرالبشیر نخستین رهبر یک کشور عربی و مسلمان
باشد که از آغاز جنگ داخلی سوریه در 2011 به دیدار بشار اسد شتافته باشد.
آنان که به قطب‌بندی‌ها منطقه اشراف دارند، به خوبی می دانند که نباید از کنار
این رویداد به سادگی گذشت. باید کنجکاو بود و دید پیام و پیامد این دیدار چیست؟
فاصله گرفتن خارطوم از ریاض؟ یا میانجیگری برای تلطیف روابط ریاض-دمشق؟
پیام این دیدار هر یک از این دو گزینه باشد، یک نکته محرز است؛ معادلات منطقه
در حال تغییر است. اما، چرا؟
دیدار آشتی‌کنان
اهمیت دیدار بشیر از دمشق آن گاه لمس می شود که در یادآوریم در گرماگرم روابط
تهران و خارطوم، عمر البشیر خود را برای تحلیف حسن روحانی در سال 92 به تهران
رساند در حالی که در تیرگی روابط ریاض-خارطوم، عربستان به هواپیمای او اجازه عبور
از آسمان این کشور را نداده بود. اما، عمر البشیر چنان مُصر بود که مسیر خود را
تغییر داد تا هرگونه که شده در مراسم تحلیف روحانی شرکت بجوید. بر کسی پوشیده نبود
که این رفتار عمرالبشیر به پاس سرمایه‌های هنگفتی بود که ایران در سودان هزینه
کرده است.
اما، با کاهش کمک‌های ایران به سودان -به
دلیل تحریم- از یک سو و پیشنهاد کمک‌های هنگفت سعودی به سودان از سوی دیگر، هم او
که برای تحلیف روحانی به تهران آمده بود، نه تنها با اعزام نیرو به جرگه ائتلاف نظامی عربستان علیه حوثی‌ها –متحد تهران- پیوست
بلکه از اساس، روابط دیپلماتیک خارطوم با تهران را به یکباره در ژانویه 2016 قطع
کرد. تصمیم سودان برای قطع رابطه با ایران را پیشتر از خارطوم، رسانه‌های مرتبط با
ریاض اعلام کردند تا روشن شود بشیر از دوستی با تهران، به دوستی با ریاض کوچ کرده
است.
در نزدیکی با جبهه عربستان، سودان ابایی نداشت همسو با ریاض رای به اخراج
سوریه از اتحادیه عرب و همچنین اخراج از سازمان همکاری اسلامی دهد. به این ترتیب، دوری
خارطوم-دمشق کمتر از دوری ریاض-دمشق نبود.
حال چه شده که او به یکباره به دیدار اسد –متحد ایران- شتافته است؟ آن هم در
شرایطی که بنا به گزارش خبرگزاری سوریه، دو طرف از «عادی‌سازی روابط» و «عدم
مداخله در مسائل داخلی» یکدیگر سخن گفته اند.
در اظهاراتی متفاوت از رفتاری که تاکنون بشیر در همسویی با ریاض برای منزوی
کردن سوریه داشت، رییس جمهور سودان در این دیدار، برای سوریه بهبود شرایط را آرزو
کرد و یادآور شد که سودان در «کنار سوریه» ایستاده است. بشار اسد هم آرزو کرد که
گرمی روابط دو کشور به پیش از ۲۰۱۱ باز گردد. تو گویی او چشمان خود را بر رفتار
پیشین بشیر بسته و به این دیدار به چشم آغاز روندی می‌نگرد که می‌تواند انزوای
سوریه را در جهان عرب و جهان اسلام پایان دهد.
گرچه مفاد بیشتری از دیداری که تنها چند ساعت به طول انجامید، بیرون نیامده،
اما، قطعا یک حقیقت بر همگان روشن گردید و آن اینکه این رویداد را باید دیدار آشتی‌کنان
خارطوم و دمشق دانست.
بیشتر از آشتی‌کنان دمشق و خارطوم
گفته شد که با رای مثبت سودان، سوریه از اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی
اخراج شده است. با این حساب، آیا دیدار بشیر از دمشق را چیزی فراتر از آشتی‌کنان
سودان و سوریه باید دانست؟ در پاسخ به این پرسش دو گزینه محتمل است:
یکم: سودان به دلیل روابط حسنه‌ای که با ریاض دارد، نه تنها به دنبال ترمیم
روابط خارطوم با دمشق است بلکه به دنبال تلطیف یا ترمیم روابط پر تنش ریاض با دمشق
نیز هست.
گو اینکه شواهدی برای تصدیق این گزینه در دست نیست، اما، اگر چنین فرضی درست
باشد، باید نتیجه گرفت ریاض به دنبال تجدید نظر کلی در سیاست خارجی خود مبنی بر
اصرار بر حذف اسد از قدرت است. در این فرض نه تنها روابط ریاض با دمشق تلطیف می‌شود
بلکه روابط ریاض با تهران نیز احتمال ترمیم شدن دارد.
دوم: نه چنین است که سودان به دنبال میانجیگری میان ریاض و دمشق باشد بلکه منحصرا
به دنبال ترمیم روابط خود با تهران از کانال سوریه و فاصله گرفتن از عربستان است.
گواه محکمی برای تصدیق این گزینه نیز در دست نیست ولی ستایشی که عمر البشیر در این سفر از سوریه به عنوان «خط
مقدم مقاومت» به عمل آورده این گزینه را نسبت به گزینه نخست مرجح می‌کند. در این
فرض احتمال اینکه مقصد دیدار بعدی نتانیاهو سودان باشد نیز منتفی می‌شود. پر واضح
است نتانیاهو نمی‌تواند از کشوری دیدار کند که به تمجید از سوریه به عنوان خط مقدم
مقاومت علیه اسرائیل پرداخته است.
تغییر معادلات منطقه
به شرحی که درباره دیدار غیرمترقبه بشیر از سوریه گفته
شد قطعا یک نکته محرز می‌شود و آن اینکه به رغم کوتاه بودن دیدار او از دمشق، این
سفر را می‌توان آغاز«تغییرات در معادلات منطقه» دانست چه آنکه سودان با چراغ سبز
ریاض در صدد میانجیگری میان میان عربستان و سوریه برآمده باشد و چه آنکه به جبهه
مقاومت تهران-دمشق علیه اسرائیل پیوسته باشد. از یاد نباید برد که عمرالبشیر جزو
اندک رهبرانی بود که از حضور در میزبانی عربستان از ترامپ،در ماه مه 2017 عذر
خواست و در نشانه‌‌ای دیگر میزبان اردوغان در سفرش به خارطوم در دسامبر 2017 بود.
اگر فرض نخست درست باشد، پرسش بسیار مهم‌تراین است که
چرا ریاض به دنبال تجدید نظر در سیاست خارجه خود برآمده است؟ آیا تجدید نظر ریاض
در سیاست خارجی‌اش مربوط به فشارهای است که بابت قتل خاشقجی و جنگ یمن از همه سو و
از جمله از سوی امریکا متحمل می شود؟
منبع: ایران اینترنشنال
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر