گرچه با به ثمر نشستن برجام در سال 94 امیدها به گشایش در روابط خارجی ایران قوت گرفته بود، اما، تنها دو سال لازم بود که امیدها رو به ناامیدی نهد. روحانی که برجام را الگوی موفقیت سیاست خارجی خود می دید، پیشنهاد برجام 2 و 3 را داده بود. او می دانست که تحریم ها بر ایران تک علتی (هسته ای) نیستند که با توافق هسته ای بتوان امید به رفع همه تحریم ها داشت.
سال 96؛ گشایش پرونده
موشکی و احتمال تحریم های جدید
سال 96 سیاست خارجی ایران با چه چالش هایی رو به رو بود؟ یافتن پاسخ به این
پرسش کمک می کند سال پیش رو را پیش بینی کنیم. برای این منظور کافی است که به سفر
آخرین مقام خارجی که در 96 از تهران دیدار کرد بنگریم که چه پیامی برای ایران به
همراه داشت و چرا؟
برای دریافت وضعیتی که در سیاست خارجی ایران در سال 96 شکل گرفته کافی است به
سفر «ژان ایو لودریان»، وزیر امورخارجه فرانسه به تهران در نیمه اسفند بنگریم. او
پیش از سفرش به تهران گفت «اگر این مسایل حل وفصل نشود، ایران با خطر تحریم‌های
جدید روبه رو خواهد شد.» اشاره او به کدامین مسائل است که در 96 لاینحل باقی مانده
است؟
در زیر سه مورد که محل اختلاف ایران و غرب است مورد اشاره قرار می گیرد و از
این سه، مورد نخست محتمل ترین گزینه برای
اعمال تحریم های جدید بر ایران است. این سه عبارتند از:
یکم: توان موشکی:
گرچه با به ثمر نشستن برجام در سال 94 امیدها به گشایش در روابط خارجی ایران
قوت گرفته بود، اما، تنها دو سال لازم بود که امیدها رو به ناامیدی نهد. روحانی که
برجام را الگوی موفقیت سیاست خارجی خود می دید، پیشنهاد برجام 2 و 3 را داده بود.
او می دانست که تحریم ها بر ایران تک علتی
(هسته ای) نیستند که با توافق هسته ای بتوان امید به رفع همه تحریم ها داشت. به
عبارت دیگر، او همچنان که شعار سیاست خارجی اش بود، به دنبال "تعامل با
جهان" بود. او برای این تعامل با جهان هیچ استثنایی قائل نشده بود.
همین پیشنهاد کافی بود که تعارض رهبر و رییس جمهور بروز کند. آیت الله خامنه
ای برجام 2 و 3 را بی معنا دانست. سال 95
در حالی فرا رسیده بود که هنوز در 18 اسفند 94 (سال توافق هسته ای) سپاه پاسداران
انقلاب اسلامی (بازوی نظامی رهبر) در یک
رزمایش موشکی، موشک‌های بالستیکی نقطهزن خود را با بُرد 2000 کیلومتر (یعنی بُردی که به اسرائیل می رسد) آزمایش کرد
و روی بدنه آن به عبری نوشت که «اسرائیل باید از صفحه روزگار محو شود».
همین اقدام تحریک آمیز کافی بود که هنوز بحران هسته ای خاتمه نیافته، "بحران
موشکی" کلید بخورد. فروردین 95 در حالی فرا رسید که چهار کشور آمریکا، بریتانیا،
فرانسه و آلمان در نامه‌ای به سازمان ملل، آزمایش موشکی سپاه را نقض قطعنامه ۲۲۳۱
شورای امنیت دانستند. اما، تهدید اسرائیل با توان موشکی سپاه تمام ماجرا نبود. سال
96 حوثی ها پرده از توان موشکی خود برداشتند. شلیک چند موشک بالستیکی از یمن به
خاک عربستان از جمله به جده، عربستان را بر آن داشت تا این بار با پیوند زدن حمله
موشکی حوثی ها به جده آن را به "امنیت
مکه" گره زده و نه صرفاً از گروه حوثی ها بلکه از حامی آن، جمهوری اسلامی،
شکایت به سازمان کنفرانس اسلامی ببرد.
در یک موفقیت دیپلماتیک به نفع عربستان، سازمان همکاری اسلامی موافقت خود را با
ارجاع "بمباران مکه" به سازمان
ملل اعلام کرد. به این ترتیب، یک نهاد بین المللی اسلامی در حد و اندازه سازمان
همکاری اسلامی (مرکب از 57 کشور) ثقل سیاسی خود را بر موضوعی نهاد تا موضوع
بمباران مکه را از طریق این نهاد به نهاد مهم تری همچون سازمان ملل ارجاع دهد.
در این فضای ملتهب، تیتر بزرگ کیهان شریعتمدار(نماینده رهبر در این روزنامه) مورخ
15آبان 1396مبنی بر اینکه "هدف بعدی موشک های حوثی ها دبی" است نیز مزید
بر علت شد تا همه شواهد برای بحران موشکی که سپاه آغاز کرد و حوثی ها بهانه دادند
و روزنامه کیهان آن را مدلل ساخت، حاصل آید.
در نتیجه سازمان ملل در تاریخ 22 دی 1396 طی گزارشی اعلام داشت که موشک های
گروه حوثی ساخت ایران هستند. مهم تر این که این گزارش خاطر نشان ساخت دسترسی حوثی ها به موشک های ساخت ایران،
نقض قطعنامه 2216 شورای امنیت توسط ایران است. به عبارت دیگر، گزارش مزبور نه تنها
تأکید کرد که موشک های حوثی منشأ ایرانی دارند بلکه تصریح کرد این توانمندی پس از
تصویب قطعنامه 2216 در تیر 1394، از سوی ایران به حوثی ها واگذار شده است. به بیان
دیگر، این گزار ش راه را بر ادعای احتمالی تهران مسدود کرد اگر تهران بخواهد مدعی
شود توان موشکی خود را پیش از تصویب این قطعنامه در اختیار حوثی ها قرار داده است.
اما، این تمام ماجرا نبود. در روابط حسنه ای که بین ترامپ و خاندان سلطنتی
عربستان شکل گرفته نتیجه ارجاع توان موشکی حوثی ها به سازمان ملل بدانجا منتهی شد
که «نیکی هیلی»، نماینده امریکا در سازمان ملل 23 آذر 1396 با نمایش قطعاتی از
بدنه موشکی که او ادعا کرد به عربستان شلیک شده، مدعی شد این موشک ساخت ایران است.
در 8 اسفند 1396بود که بریتانیا با موافقت امریکا و فرانسه قطعنامه ای را به شورای
امنیت پیشنهاد داد که در آن از نقض تحریم تسلیحاتی یمن توسط ایران ابراز نگرانی
شده بود. اگر نبود وتوی روسیه، این قطعنامه با اکثریت 11 رأی از تصویب شورای امنیت
گذشته بود و ایران دوباره در "تله قطعنامه" گیر افتاده بود.
دوم: حقوق بشر
اما، کشیده شدن پای ایران به شورای امنیت در سال 96 صرفا برای پرونده موشکی
نبود. در 15 دی 1396 درپی اعتراضات گسترده در این ماه، شورای امنیت به درخواست
امریکا اجلاس اضطراری تشکیل داد. روشن بود که امریکا به دنبال انگشت نهادن بر
سرکوب معترضان است. گرچه در این جلسه حتی یک بیانیه نیز بیرون نیامد، اما، نیکی
هیلی به روشنی گفت که امریکا با چشم باز مسائل داخلی ایران را پیگیری خواهد کرد.
سال 96 با حوادثی همراه بود که راه را برای اعمال تحریم حقوق بشری بر ایران
باز کرده است به ویژه اینکه به دنبال حکم اعدام احمدرضا جلالی (تبعه سوئد) و مرگ
مشکوک کاووس سید امامی (تبعه کانادا) کشورهایی خوشنامی همچون سوئد و کانادا به
دنبال اعمال فشارهای حقوق بشری بر جمهوری اسلامی هستند و به راحتی می توانند نظر
مساعد اتحادیه اروپا و امریکا را در این خصوص جلب کنند.
سوم: برجام بی فرجام
در عرض دو سال از حصول توافق هسته ای اینک حتی حسن روحانی امید به این مهم
ترین دستآورد سیاست خارجی خود ندارد. او بیش از آنکه به فکر خوشه چینی از برجام
باشد اینک به فکر مقابله با خروج امریکا از برجام است. باقی ماندن یا خروج امریکا
از برجام تا 22 اردیبهشت 97 روشن خواهد شد.
ترامپ از آغاز برجام را "معامله بد" نام نهاد که هیچ تغییری در
رفتار جمهوری اسلامی به بار نیآورده است. از این رو گمان می رود که تا 22 اردیبهشت
امریکا از برجام خارج خواهد شد. در صورت تحقق چنین رویدادی، تمام تحریم هایی که به
موجب برجام از سوی امریکا علیه ایران تعلیق شده بودند، بازخواهند گشت. حتی اگر
ترامپ از برجام خارج هم نشود، در اجرای مفاد آن حُسن نیت به خرج نخواهد داد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر