آیا مرگ زود رَس توافق هسته ای ژنو فرا رسیده است؟

حال نه تنها، اعمال تحریم و تنبیه بیشتر امریکا علیه تهران، دولت حسن روحانی را در مخمصه ای دشوار گرفتار آورده که از آن بالاتر رهبر جمهوری اسلامی را نیز در وضعیت دشواری قرار می دهد که یا از سر عزت، مذاکرات را خاتمه دهد و یا از سر مصلحت آن را ادامه دهد.

آیا مرگ زود رَس توافق هسته ای ژنو فرا رسیده است؟

محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، طی پیامی فیسبوکی با حمله به کسانی که مرگ زود رَس توافق ژنو را اعلام داشته اند، نوشت: «در چند روز گذشته اقدامات نامناسبی از سوی آمریکایی ها صورت گرفت که ما به شکل مقتضی و با در نظرگرفتن همه جوانب امر به آن پاسخ دادیم. البته برخی دوستان که از ابتدا دل خوشی از برنامه اقدام ژنو نداشتند مرگ زودرس آن را اعلام کرده اند که بیشتر بیان خواست تا واقعیت است.»      

این پیام فیسبوکی ظریف را می توان یکی از تندترین واکنش های او به مخالفان داخلی توافق ژنو دانست که  آنان را به خرده گیری و وارد کردن اتهامات ناروا و غیرمنصفانه متهم کرده و در انتقاد از آنان نوشت:«دوستانی که با استفاده از سکوت ضروری ما، مشغول خرده گیری از کنار گود هستند هم حتما می دانند که فرمایشاتشان همگی جواب دارد ولی تیم مذاکره کننده وظیفه مهمتری برای پیگیری منافع ملی دارد و پاسخ عمومی به برخی موارد را فعلا به مصلحت نمی داند و آماده است در برابر اتهامات ناروا و غیرمنصفانه بخاطر منافع ملی سکوت کند ولی در زمان مناسب به همه ایرادها و ابهامات پاسخ خواهیم داد.»

بدین ترتیب، دیگر شکی باقی نمانده که توافق هسته ای ایران و 5+1 موجبات شکاف در جمهوری اسلامی را دامن زده که در یک سو موافقان و در سوی دیگر مخالفان آن قرار گرفته اند؛ مخالفانی از قبیل فرمانده سپاه که توافق مزبور را «دادن امتیازات حداکثری و گرفتن امتیازات حداقلی»، حمید رسایی آن را «جام زهر» و جواد لاریجانی آن را «مغایر با قانون اساسی» توصیف کرده اند. (مراجعه شود به: ستیز جناحی بر توافق هسته ای)

توپ در زمین دولت حسن روحانی

در کمتر از یک ماه از امضای توافق ژنو که طرف مقابل متعهد گردیده بود هیچ تحریم جدیدی را اعمال نکند، وزارت خزانه‌داری آمريکا روز ۲۱ آذر، نام ۱۴ شرکت و چهار فرد را به فهرست‌ تحريم‌های ايران اضافه کرد؛ اقدامی که عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، آن را «خلاف روح توافق‌نامه ژنو» و سخنگوی وزرات خارجه روسیه نیز آن را «نقض آشکار روح حاکم بر توافق هسته‌ای ژنو»توصیف کردند.

ازاین رو، چنین اقدامی، بهترین بهانه را در دست جناح مخالف دولت حسن روحانی داد تا اقدام امریکا را نقطه پایان توافق ژنو اعلام کنند؛ موضوعی که واکنش تند ظریف را به همراه داشت و صراحتاً تاکید نمود که « ما با جدیت مذاکرات ژنو را دنبال می کنیم.»

اما، صرف نظر از ادعای واشنگتن که تحریم های جدید امریکا را ناقض توافق ژنو نمی داند، از منظرحقوقی وقتی معاون وزیر خارجه ایران آن را خلاف روح توافق ژنو توصیف می کند، این پرسش، پرسشی به جا خواهد بود که چگونه ظریف می تواند با نقض تعهد ایالات متحده کنار آمده و مذاکرات را «با جدیت» به پیش برد؟

توپ در زمین رهبر

در فرض اینکه بنا به گفته عراقچی تحریم های جدید امریکا خلاف توافق ژنو باشد، نه تنها دولت حسن روحانی بلکه از آن بالاتر رهبر جمهوری اسلامی نیز در مخمصه ای دشوار قرار گرفته است تا سوت پایان مذاکرات را به صدا در آورد. در آخرین اظهار نظر پیش از حصول توافق ژنو، علی خامنه ای در یک سخنرانی به مناسبت 13 آبان (اشغال سفارت امریکا)، در حالی که واشنگتن را «پیمان شکن» و «غیر قابل اعتماد»  توصیف کرده بود چراغ سبز برای مذاکرات را صادر کرد و گفت:«من اعتماد ندارم، خوشبین نیستم به مذاکره لکن می‌خواهند مذاکره کنند، بکنند؛ ما هم به اذن‌الله ضررى نمی‌کنیم»

حال نه تنها، اعمال تحریم و تنبیه بیشتر امریکا علیه تهران، دولت حسن روحانی را در مخمصه ای دشوار گرفتار آورده که از آن بالاتر رهبر جمهوری اسلامی را نیز در وضعیت دشواری قرار می دهد که یا از سر عزت، مذاکرات را خاتمه دهد و یا از سر مصلحت آن را ادامه دهد.

در مصلحت اقتصادی برای ادامه روند مذاکرات هسته ای همین بس که نگاهی به برنامه بودجه حسن روحانی برای سال 93، خود گویاست که استحصال منابع درآمدی دولت از جمله از طریق فروش نفت در بالاترین قیمت نیز موجب نشد تا دولت از ارائه یک «بودجه به شدت انقباضی» خودداری کند؛ بودجه ای که استعفای اعتراضی نمایندگان خوزستان، کردستان و سیستان و بلوچستان را به همراه داشت.

به عبارت دیگر همین میزان بودجه کشور، منوط به دسترسی به منابع درآمدی و فرض عدم اعمال تحریم های بیشتر بسته شده است؛ موضوعی که از دید رهبر جمهوری اسلامی نیز مغفول نیست.

حماسه اقتصادی در گرو مذاکرات هسته ای

خاتمه دادن به روند مذاکراتی که از 3 آذر 92 در ژنو آغاز شد، اقدامی است سهل ولی ممتنع. تن دادن «اسلام ناب محمدی» به مذاکره با «شیطان بزرگ» فقط پس از آن محقق شد که تحرم های فلج کننده امریکا و متحدانش، دسترسی ایران به 80 میلیارد دلار دارایی ها خود را مانع شده است.

اصرار بر برنامه هسته ای به روال گذشته، بی درنگ تحریم های بیشتری را به همراه می آورد که اندک بارقه های امیدی که با دولت روحانی متولد شده را نابود می سازد. کافی است به یادآوریم که فرمانده نیرو انتظامی، تحریم ها را نوعی تحریم هدفمند با انگیزه دامن زدن به شورش گرسنگان ارزیابی کرده بود که در یک نمونه آن حسن روحانی خود اعلام داشت با تصدی پست ریاست جمهوری، اطلاع یافته بود در یکی از شهرستان ها فقط سه روز ذخیره گندم وجود داشت ودر مورد دیگر در مرداد 91 سرتاسر شهر نیشابور دستخوش ناآرامی هایی شده بود که مردم به دلیل کمبود گوشت مرغ به خیابان ها ریخته بودند.

از سوی دیگر، از یاد نبریم که خامنه ای سال 92 را سال حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی نام نهاده است. حسن روحانی، مشارکت گسترده مردم در انتخابات ریاست جمهوری را تفسیر حماسه سیاسی دانست که منجر به روی کار آمدن دولت تدبیر و امید شد و نوید داد که اجرای منویات رهبر مبنی بر حماسه اقتصادی در سایه حمایت از دولت اوست.

رویکرد و راهکار حسن روحانی برای محقق ساختن حماسه اقتصادی، در آن بود که پرونده هسته ای را آبرومندانه فیصله دهد. وی مدعی شده است که با توافق ژنو، ساختار مهندسی تحریم ها دچار شکست و ترک خوردگی شده است.

از این رو، به نظر می رسد توافق ژنو ولو با تحریم های جدید امریکا، موجب نخواهد شد تا خامنه ای فرمان خاتمه مذاکرات را صادر کند چرا که وی ناگزیر است از میان دو گزینه یعنی ادامه پرونده هسته ای به روال سابق و یا وعده حماسه اقتصادی یکی را انتخاب کند. بر این مبناست که می توان تفسیر کرد که ناظر به واقعیت های اقتصادی غیر قابل کتمان، محمدجواد ظریف به عنوان وزیر خارجه معتمد رهبر این اجازه را یافته تا همچنان مذاکرات هسته ای را «باجدیت» به پیش برد.

http://www.radiozamaneh.com/114375#.Uq8Rp_RmiSo