این دومین سفر
مقامات اتحادیه اروپا در کمتر از شش ماه از دولت حسن روحانی را قطعا می توان
رکوردی قابل ملاحظه و امتیازی برای دولت روحانی دانست که هدف اصلی از آن را باید "ساخت
آرام پل ارتباطی" میان اتحادیه اروپا و عملگرایان درون حاکمیت جمهوری اسلامی به
دست کاترین اشتون دانست.
سفر کاترین اشتون به ایران: ساخت پل ارتباطی
کاترین اشتون
نامی آشنا نه فقط برای ایرانیان بلکه برای جهانیان است.او به عنوان مسئول سياست خارجی
28 کشور عضو اتحاديه اروپا، در واقع نقش وزیر خارجه را برای این اتحادیه ایفا می
کند. وی از سالی که به جانشین خاویر سولانا برگزیده شد، تاکنون سفری به ایران
نداشته است. سفر او به همراه هلگا اشميت (معاون) و مايکل مان (سخنگو) در تاریخ 8 و
9 مارس 2012 نخستین سفر این مقام عالی رتبه اتحادیه اروپایی است که به یُمن روی
کار آمده دولت حسن روحانی میسر شده است.
سفر این مقام عالی
رتبه اتحادیه اروپا در واقع دومین دیدار مقامات اتحادیه پس از روی کار آمدن دولت
حسن روحانی است . پیش از او نیز هیأت پارلمانی اتحادیه اروپا به ریاست خانم تاریا
کرونبرگ طی یک سفر شش روزه از تاریخ ۱۳ تا ۱۸ دسامبر ۲۰۱۳ از تهران دیدار کرده
بود.
سفری به یمُن چرخش در سیاست خارجه ایران
"تقابل"
با نُرم ها و ساختارهای بین المللی نکته کانونی سیاست خارجه احمدی نژاد و
"تعامل" با آن ها نکته کانونی سیاست خارجی روحانی را تشکیل می دهد.
چنین شد که نتیجه
8 سال سیاست خارجی احمدی نژاد در آخرین سفرش به سازمان ملل متحد در مهر 91 تنها
دیدار با سران 3 کشور بولیوی، کومور و سوازیلند بود.
این در حالی است که
حسن روحانی در نخستین سفر خود به نیویورک برای حضور در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان
ملل متحد در مهر 1392 ، توانست با سران 11 کشور و مقامات ارشد چندین سازمان بین المللی
از جمله احسان اوغلو دبیر کل سازمان همکاری اسلامی، اخضر ابراهیمی نماینده سازمان ملل
متحد در بحران سوریه، کاترین اشتون نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا، هرمان
ون رمپوی رئیس شورای اتحادیه اروپا و کریستین لاگارد رئیس صندوق بین المللی پول ملاقات کند.
بدین ترتیب، در
پی نخستین دیداری که میان روحانی و مقامات اتحادیه در نیویورک رقم خورد و به یمُن
توافق هسته ای ایران و 5+1 ، موجبات دیدار اشتون از تهران در کمتر از شش ماه فراهم
گردید. این در حالی است که در برخی دیدارهایی که وی با سعید جلیلی داشت، شدت
اختلافات دو طرف بعضاً موجب می شد مصاحبه مطبوعاتی مشترک بعد از مذاکرات نداشته
باشند.
مغتنم شمردن چنین
فضایی که در سایه سیاست تعامل سازنده در دولت روحانی میسر گردیده، بی تردید یکی از
اهداف اشتون در سفر به تهران بود. سفر اشتون بی درنگ بر تقویت موضع دولت روحانی در
کشاکش قدرتی که در درون حاکمیت جمهوری اسلامی قابل مشاهده است، تأثیر مثبت خواهد
داشت. بی دلیل نیست که سردار کوثری عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس و یکی از مخالفان
توافق هسته ای ایران و 5+1 ، توصیه کرده که «از دیدار اشتون ذوق زده نشوید.»
موضوعات مشترک در روابط ایران و اتحادیه
بر خلاف تصور
غالب که موضوعات مشترک ایران و اتحادیه را حول سه محور اختلاف انگیز (پرونده هسته
ای، بحران سوریه و مسأله حقوق بشر) قلمداد می کند، طیف وسیعی از موضوعات دیگر در مناسبات
ایران و اتحادیه درمیان است که از جمله می توان به مذاکرات سال ها قبل جهت عقد موافقتنامه
همکاری و تجارت (TCA)، همکاری بین
پارلمانی، صلح خاورمیانه، موادمخدر، محیط زیست، افراطی گری، تروریسم و امنیت عراق
و افغانستان اشاره کرد.
اتحادیه اروپا مجموعه
ای از بزرگ ترین اقتصادهای جهان و یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های اقتصادی و تکنولوژیک
جهان است. این مجموعه با در اختیار داشتن رقمی بالغ بر 57 تریلیون دلار، صاحب 20 درصد
سهم تولید ناخالص داخلی جهانی بوده و بزرگ‌ترین صادرکننده و بزرگ‌ترین واردکننده کالاها
و خدمات در سطح جهان است.
با ملاحظه
گفتگوهایی که در دوران احمدی نژاد متوقف و رژیم وضع تحریم ها جای آن را گرفت، دولت
حسن روحانی آگاهانه بسط مناسبات با چنین اتحادیه پرقدرتی را در اولویت های خود
قرار داده است.
تهدیدی که از
ناحیه پرونده هسته ای، اتحادیه را با امریکا در وضع تحریم های فلج کننده بر ایران همسو
نمود، اینک جای خود را به توافق هسته ای
ژنو داده که بارقه های امیدی را زنده کرده تا شاید بتوان سطح روابط را به
پیش از دوران احمدی نژاد بازگرداند.
اشتون با علم به
مخاطراتی که دولت میانه رو حسن روحانی را از درون تهدید می کند، این سفر را انجام
داد تا اولا از نزدیک شاهد فضای تقابل درون حاکمیت (حاکمیت دوگانه) باشد و ثانیا
با سفر خود جبهه عملگرایان (روحانی،خاتمی و رفسنجانی) را تقویت بخشد.
دیدار با 4 مذاکره کننده هسته ای در
یک روز
در فراز و فرود
پرونده هسته ای و سیاست های سلیقه ای که در این پرونده حساس اعمال شده، همین بس که
طی ده سال گذشته این پرونده چهار مذاکره کننده ارشد هسته ای (حسن روحانی، علی
لاریجانی، سعید جلیلی و محمدجواد ظریف) را با سلایق و دیدگاه های متفاوت به خود
دیده است. برای مثال علی لاریجانی همان کسی است که توافق سعدآباد میان ایران و
تروئیکای اروپا (انگلیس، فرانسه و آلمان) را در دولت خاتمی به "دادن دُر غلتان و گرفتن آب نبات"
تشبیه کرده بود. اما وقتی که خود مسئولیت مذاکرات را برعهده گرفت، به راه حلی مرضی
الطرفین رضایت که مورد پذیرش احمدی نژاد قرار نگرفت و استعفا داد.
در ذکاوت اشتون
همین بس که وی در روز دوم اقامتش در تهران با تک تک مذاکره کنندگان ارشد هسته ای که
هر یک در مقطعی از مقاطع مسئولیت این پرونده را برعهده داشتند، دیدار کرد. از آن
چهار تن، علی لاریجانی اینک ریاست مجلس را و حسن روحانی ریاست جمهوری را برعهده
دارد. اما، نامنعطف ترین آنان یعنی سعید جلیلی که در انتخابات ریاست جمهوری از
مجموع مشارک 36 میلیونی مردم فقط 4 میلیون رأی کسب کرد، اینک به حاشیه رانده شده
است.
طرفه کنایه ای پر
معناست که اشتون در دیدار با جلیلی از او درباره اشتغالات روزمره اش پرسش کرد و جلیلی
پاسخ داد که فقط تدریس می کند. جلیلی اینک حتی رهبر را ناگزیر به حمایت از تیم
هسته ای می بیند که بر تمام سخت گیری های او پشت پا زده است.
استمزاج نظرات خامنه ای
به شرحی که گفته
شد، اشتون با استفاده از فرصت کوتاه اقامت خود با افراد مختلفی از جناح های درون
حاکمیت دیدار کرد ولی دیدار او با علی اکبر ولایتی (مشاور ارشد امور بین الملل
خامنه ای) را باید استمزاج نظرات رهبر از زبان ولایتی دانست. گزارش های ارسالی از
تهران به جزئیات این دیدار اشاره نکرده اند. پر واضح است که اشتون، علاقه مند به
میزان پایبندی رهبر به توافق هسته ای ایران و 5+1 بود همچنان که به احتمال قوی شنیدن
مواضع خامنه ای در موضوع مهمی همچون سوریه نیز دیگر موضوعی بود که مایل به شنیدن
آن از زبان ولایتی بود.
مسأله حقوق بشر
همانطور که
انتظار می رفت طرح پرونده نقض فاحش حقوق بشر در ایران یکی از اولویت های کارترین اشتون
در سفرش به تهران بود همچنان که این موضوع در صدر اولویت های هیأت پارلمانی اروپا نیز
قرار داشت. دیدار آن هیأت با نسرین ستوده و جعفر پناهی (دو برنده جایزه ساخاروف) در
اولین ساعت ورودشان به تهران جنجالی فراوان را رقم زده بود. (مراجعه شود به مقاله:
دیدار با ستوده و پناهی؛
دستاورد دیدار هیئت پارلمانی اروپا از تهران)
قابل پیش بینی بود
که سفر اشتون خالی از طرح موضوعات حقوق بشر با یک یک مقامات جمهوری اسلامی نباشد. وی
در این سفر با هفت تن از فعالان زن مدافع حقوق بشر از جمله نرگس محمدی، نیز دیدار کرد.
ابراهیم آقا محمدی
عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در انتقاد از دیدار اشتون با نرگس محمدی گفت:« ظاهرا این
سفرها فقط برای زنده نگه داشتن فتنه گران است چرا که اشتون شخصیت مستقل نیست و به نوعی
پادوی آمریکا و غرب است. ظاهرا
اشتون هم مثل هیئت پارلمانی اروپا از میزبانی جمهوری اسلامی برای دیدار با فتنه گران
سوء استفاده کرده است. نرگس
محمدی هیچ جایگاهی در جمهوری اسلامی و سیاست خارجی ما ندارد و فقط یک زندانی و مجرم
است. قطعا وزارت خارجه باید در مورد این موضوع پاسخگو باشد
و ما هم در اولین جلسه کمیسیون امنیت ملی مجلس این موضوع را بررسی خواهیم کرد.»
نتیجه:
کاترین اشتون روزپرکاری
را در سفرش به ایران پشت سر گذاشت که طی آن با ولایتی، شمعخان، جلیلی، ظریف، علی
لاریجانی و حسن روحانی و همچنین برخی فعالان مدنی دیدارهای جداگانه داشت.
تحقق این سفر جز
با جهت گیری جدید سیاست خارجه ایران که چرخشی 180 درجه ای نسبت به دوره احمدی نژاد
را نشان می دهد، میسر نمی شد. این فرصت، چنان مغتنم بود که وی بتواند دغدغه های
مختلف اتحادیه اروپا را به ویژه در پرونده هسته ای، سوریه و حقوق بشر مطرح کند.
صراحت موضوعاتی که وی با طرف های ایرانی خود مطرح کرده را می توان از طریق خبررسانی
ناقص رسانه های داخلی نسبت به محتوا و جزئیات دیدارها دریافت.
این دومین سفر
مقامات اتحادیه اروپا در کمتر از شش ماه از دولت حسن روحانی را قطعا می توان
رکوردی قابل ملاحظه و امتیازی برای دولت روحانی دانست که هدف اصلی از آن را باید "ساخت
آرام پل ارتباطی" میان اتحادیه اروپا و عملگرایان درون حاکمیت جمهوری اسلامی به
دست کاترین اشتون دانست.
http://www.radiozamaneh.com/129292
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر