در حالیکه
عربستان به عنوان قلب تپنده نفت، روابط حسنه ای از دیرباز با امریکا ایجاد کرده
بود تا تأمین کننده مطمئن نفت امریکا باشد، این همه تغییر در سیاست خارجی امریکا
در قبال ریاض تنها در یک بستر قابل تفسیر است و آن اینکه با حرکت آمریکا به سوی خودکفایی
در صنایع نفت و گاز، عربستان گمان دارد که تدریجاً در حال از دست دادن مزیت نسبی
خود برای امریکاست.
با وجود دلایل
یاد شده، بی راهه نیست که سخن وال استریت
جورنال را قبول کنیم مبنی بر اینکه هدف از این دومین سفر اوباما به عربستان، کاهش
تنش با ریاض است.
سفر اوباما به ریاض؛ رفع تنش از روابط دوجانبه
دومین دیدار
باراک اوباما از ریاض در مورخ 28.3.2014 در شرایطی کاملا متفاوت از دیدار نخست او
در پنج سال پیش است. تحولات منطقه خاورمیانه اینک به گونه ای رقم خورده که به
دلایل عدیده ای «ناخرسندی شدید» ریاض از دولت اوباما را موجب شده تا آنجا که نشریه
وال استریت جورنال، هدف این دومین دیدار اوباما از ریاض را «کاهش تنش» میان ایالات
متحده و عربستان توصیف کرده است.
بندر بن سلطان،
رییس سازمان استخبارات عربستان و سفیر پیشین این کشور در واشنگتن طی سخنانی بی
سابقه به نشانه دلخوری از دولت اوباما اعلام کرده بود که کشورش «تغییرات بزرگی» در
روابط ریاض – واشنگتن اعمال خواهد کرد و گفته که:«ریاض مایل نیست بیش از این خود را
در شرایط وابستگی [به آمریکا] قرار دهد.»
موجبات این ناخرسندی
به زعم ریاض موارد عدیده ای است که عبارتند از:
مصر
برای درک شرایط
متفاوت دومین سفر اوباما با سفر پنج سال پیش اوهمین بس که اوباما پس از نخستین دیدارش
از ریاض راهی دیداری از مصری شد که حسنی مبارک، متحد استرتژیک امریکا، در مسند
قدرت در آنجا نشسته بود.
به زعم ریاض فشار
دولت اوباما بر کناره گیری مبارک از قدرت، ثبات مصر را به گونه ای برهم زد که در
نتیجه آن اسلامگرایانی از نوع اخوان المسلمین (با مشی متفاوت اسلام سعودی) به قدرت
رسیدند.
ای بسا در احتجاج
میزبانان محافظه کار اوباما، مشت ریاض به قدر کافی پر باشد تا ثبات مصر در عصر
مبارک را با تزلزل مصر در دوران مرسی به رخ او بکشند.
برای درک سیاست های
متفاوت ریاض و واشنگتن در حوادث منتهی به عزل مرسی و بازگشت نظامیان به قدرت همین
بس که ریاض در کمتر از «دو ساعت» دولت موقت مصر (دولت دست نشانده نظامیان) را به رسمیت
شناخت ولی واشنگتن آن را «شبه کودتا» توصیف کرد. در نتیجه این دو دیدگاه متفاوت، در
حالی که واشنگتن برخی کمک های مالی، تسلیحاتی و همکاری نظامی با قاهره را به حالت تعلیق در
آورده، عربستان، امارات و کویت مبلغ 12 میلیارد دلار به دولت موقت مصرکمک نقدی کرده
اند.
سوریه
در خلأ نقشی که
ریاض انتظار داشت دولت اوباما در بحران سوریه ایفا کند، ریاض و دیگر متحدانش هزینه
ای هنگفتی را در سامان دادن به اپوزسیون سوریه ( ائتلاف ملی سوریه و ارتش آزاد)
مصروف کرده تا جای خالی امریکا را پر کنند.
ریاض معتقد است
که دولت اوباما بیش از اندازه با بشار اسد مماشات کرده تا آنجا که اینک بشار اسد
به کمک حزب الله لبنان و تهران (رقیب منطقه ای ریاض) دست برتر را در جنگ
داخلی دارد.
عدم تعهد اوباما
به قول خود مبنی بر اینکه استفاده دمشق از سلاح شیمیایی برای واشنگتن قابل تحمل
نیست، شدیدا برای ریاض گران تمام شده است. عربستان گمان داشت عبور بشار اسد از خط
قرمز اوباما، تنبیه سختی را برای اسد به همراه خواهد داشت که چنین نشد.
تمارا کوفمن ویتس،
معاون وزیر امور خارجه امریکا در امور خاور نزدیک در سال های 2009 تا 2012 در این باره
می گوید: «بی شک رئیس جمهور اوباما در سفر خود به ریاض با خواسته هایی از جانب عربستانی
ها بر سر مسلح کردن فوری مخالفان اسد با سلاح های پیشرفته با هدف تغییر موازنه های
نظامی به روی زمین در سوریه مواجه خواهد شد. اما، مساله این است که برای باراک اوباما
بسیار سخت است بتواند به راحتی چنین تصمیمی را بگیرد و برای همین انتظار می رود که
این سفر نتواند انتظارات متحدان عربی امریکا را برآورده کند.»
عراق
ریاض، سیاست
منطقه ای جمهوری اسلامی را ترسیم هلال شیعی (ایران-عراق-سوریه- لبنان) و به منظور
مقابله با نفوذ عربستان سنی می داند. بنابر این باور، ریاض معتقد است مماشات
اوباما با دولت شیعی نوری المالکی که ریاض آن را متهم به سرکوب اهل سنت می داند،
باعث بسط نفوذ ایران در منطقه و در نتیجه تضعیف موقعیت عربستان شده است.
ایران
گزیدن راه
دیپلماسی از طرف دولت اوباما برای کاهش خطر هسته ای ایران، اگرچه گزینه مطلوب
اوباماست ولی گزینه مطلوب ریاض نیست خصوصا اینکه عربستان، تهران را حامی اصلی بشار
اسد می داند.
انتخاب گزینه
دیپلماسی (نه جنگ) از سوی اوباما در برخورد با پرونده هسته ای ایران، از نظر
عربستان عیناً تکرار خطای امریکا در انتخاب گزینه دیپلماسی (نه جنگ)علیه بشار اسد
است.
مزید بر این،
ریاض گمان دارد که پاداش اوباما برای خطر هسته ای ایران، شکسته شدن یخ روابط قطع
شده تهران- واشنکتن پس از سه دهه و نیم است. اوباما از سال ها پیش گفته بود دست
دوستی را به سوی ایران دراز می کند. مبادرت اوباما به تماس تلفنی با حسن روحانی از
نظر ریاض پاداش دادن اوباما به برنامه هسته ای ایران، تلقی شده است.
بر این مبنا،
ریاض ظنین است که در صورت پاداش دادن اوباما به ایران و نه تنبیه آن، در دراز مدت
موازنه قوا از وضعیت مطلوب کنونی که به نفع ریاض است، به نفع تهران تغییر خواهد کرد.
حقوق بشر
وزارت خارجه امریکا در گزارش سالانه خود از وضعیت
حقوق بشر در جهان، عربستان سعودی را یکی از ناقضان حقوق بشر توصیف کرده است.
به موازات این
گونه فشارها، 65 تن از نمایندگان کنگره طی نامه ای به اوباما پیش از عزیمتش به
ریاض از او درخواست کرده اند که اعتراض به «نقض سیستماتیک حقوق بشر» در عربستان را
در دستور مذاکرات خود قرار دهد.
در این نامه که
نمایندگانی از هر دو حزب دمکرات و جمهوریخواه آن را امضا کرده اند، آمده که:«دیدار
شما با ملک عبدالله و دیگر مقامات سعودی فرصت مناسبی است که نگرانی ایالات متحده
از نقض حقوق بشر از جمله نقض حقوق زنان را به اطلاع طرف سعودی برسانید.»
بدیهی است که
ریاض این فشارها را بر خود از نوع فشارهای وارده بر مبارک تصور کند که در نهایت
منتهی به سرنگونی او شد.
مفاد تحریک آمیز کتاب های آموزشی
پیش از 11
سپتامبر، پژوهش گران امریکایی از موسسه «بنیاد دفاع از دمکراسی» هشدار داده بودند
که مفاد کتاب های درسی عربستان، «حس نفرت» به دیگر ادیان را در دانش آموزان تحریک
می کند. استدلال این پژوهشگران این بود که این کتاب ها (که عمدتا مبتنی بر آموزه
های دینی تدوین می شوند)، مزید نفرت پراکنی در جوانان و نوجوانان سعودی، به خارج
از سعودی نیز ارسال می شود و در نتیجه دایره وسیعی از کشورها را با این حس تربیت
می کند.
دست داشتن تعداد
قابل ملاحظه ای از اتباع سعودی در عملیات 11 سپتامبر مُهر تأییدی بود بر مدعای
پژوهشگران یاد شده.
گو اینکه ریاض در
زیر فشار روانی پس از حادثه سال 2001 ناگزیر به تجدید نظر محدود در مفاد کتاب های
درسی شد ولی فشار مقامات دینی که این تعالیم را برگرفته از مسلمات دینی و غیر قابل
تغییر می دانند، فشار داخلی را بر مقامات سعودی بالا برده است.
از قضا، عدم
اعطای ویزا به خبرنگار همراه اوباما از نشریه جورزلم پست، دلیل منتقدان به کتاب
های درسی سعودی اعلام شده و از اوباما خواسته اند که برای عدم تکرار 11 سپتامبر،
این موضوع را در این سفر جدی بگیرد.
نتیجه:
اگر از منظر
ریاض، به تغییر رفتار امریکا در قبال منافع عربستان بنگریم دلیل ناخرسندی عمیق
ریاض از سیاست های دولت اوباما به شرحی که گفته شد، روشن می شود.
در حالیکه
عربستان به عنوان قلب تپنده نفت، روابط حسنه ای از دیرباز با امریکا ایجاد کرده
بود تا تأمین کننده مطمئن نفت امریکا باشد، این همه تغییر در سیاست خارجی امریکا
در قبال ریاض تنها در یک بستر قابل تفسیر است و آن اینکه با حرکت آمریکا به سوی خودکفایی
در صنایع نفت و گاز، عربستان گمان دارد که تدریجاً در حال از دست دادن مزیت نسبی
خود برای امریکاست.
با وجود دلایل
یاد شده، بی راهه نیست که سخن وال استریت
جورنال را قبول کنیم مبنی بر اینکه هدف از این دومین سفر اوباما به عربستان، کاهش
تنش با ریاض است.
http://www.radiozamaneh.com/133543
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر